Сүүлд нэмэгдсэн

Онцлох

Шинэ мэдээ

Хаврын чуулган нээсэн шинэ долоо хоног УИХ дахь намын бүлгүүдийн хуралдаанаар эхлэв. УИХ-аар энэ долоо хоногт хэлэлцэх асуудлын тов дараалалд багтсан Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл хаврын чуулганы халуухан сэдэв болох нь тодорхой байна. Учир нь, УИХ дахь АН, МАН-ын бүлгийн дарга нар дээрх хуулийн төсөлтэй холбогдуулан эсрэг тэсрэг байр суурь илэрхийлж амжсан. Тухайлбал, УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга О.Цогтгэрэл “Цэцийн тухай хуулийг энэ удаагийн парламентаар хэлэлцэх нь ашиг сонирхлын зөрчил үүсгэхээс гадна Цэцийн гишүүнд насан туршид нь халдашгүй дархан байх эрх олгох гэж байна. Тиймээс энэ хуулийг дэмжихгүй” гэдгээ илэрхийлсэн. Харин УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэн, хуульчид мэргэжлийнхэн санал зөрүүтэй зүйл байгаа.  Төсөл санаачлагчдын үзэж байгаагаар хүний эрхийн зөрчил гурван шатаар яваад Дээд шүүхээр шийдэгдсэний дараа асуудал бүрэн шийдэгдэж чадаагүй бол Цэц хэлэлцдэг байхаар оруулж ирсэн гэж ойлгосон. Уг нь дээрх заалт нь хүний эрхийн их дэвшилттэй заалт байгаа юм гэж мэдэгдсэн юм.

Тэгвэл “Ньюс” агентлаг энэ удаагийн “Хууль төрөхийн өмнө” буландаа  Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад туссан онцлог зүйл заалтуудыг тоймлон хүргэж байна.

УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны 2021 оны есдүгээр сарын 28-ны өдрийн 22 дугаар тогтоолоор Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн тухай болон Үндсэн хуулийн Цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулж, өргөн мэдүүлэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнх-Оргилоор ахлуулан байгуулсан. Тэрбээр, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай болон Үндсэн хуулийн Цэцэд маргаан хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг 2024 оны гуравдугаар сарын 4-нд  УИХ-ын дарга Г.Занданшатарт өргөн мэдүүлсэн. Үндсэн хуулийн Цэцийн гишүүдийн бүрэн эрх дуусгавар болж, дараагийн Цэцийн гишүүнийг томилох гэж эрх баригчид багагүй хугацаа зарцуулж, одоо Цэц шинэ гишүүдээр бүл нэмж, бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж буй. Гэвч Цэцийн даргаа сонгож чадахгүй маргаантай байсаар өдийг хүрэв. Үндсэн хуулийн Цэцийн даргын бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болж, түүний орны хүнийг томилсон учраас Цэцийн шинэ бүрэлдэхүүн даргаа сонгох учиртай. Гэвч Цэцийн 9 гишүүн дотор дарга болох “амбиц”-тай хүмүүс олон байгаа учраас ийн өнөөдрийг хүртэл даргаа сонгож чадахгүй явна. Үүнтэй зэрэгцээд чуулганаар Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийг шинэчлэн найруулах гэж байгаа нь анхаарал татаж байна.

ӨНГӨРСӨН ХУГАЦААНД ЦЭЦИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬД 12 УДАА НЭМЭЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАВ

Монгол Улсын Бага Хурлаас 1992 оны тавдугаар сарын 08-ны өдөр Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийг баталсан бөгөөд уг хууль нь Үндсэн хуулийн Цэцийн үйл ажиллагааг зохицуулж, Монгол Улсад Үндсэн хуульт ёсыг төлөвшүүлэхэд түүхэн үүрэг гүйцэтгэсэн. Хууль батлагдсанаас хойших хугацаанд зарим нэмэлт, өөрчлөлт орсныг эс тооцвол Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, суурь зарчим, нийгмийн хөгжлийн чиг хандлага, эрх зүйн шинэтгэлийн үйл явцтай уялдсан дорвитой өөрчлөлт хийгдээгүй байна. Тодруулбал, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийг анх 23 зүйлтэй баталж байсан ч 1996-2024 оныг хүртэл нийт 12 удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулж, өнөөдрийн байдлаар 13 зүйл хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байна.  Ийнхүү олон удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан шалтгаан нөхцлийг 1992 оноос өмнө Монгол Улсад Үндсэн хуулийн хяналтыг хэрэгжүүлж байсан туршлага байгаагүй, хуулиар зохицуулбал зохих зарим харилцааг зохицуулаагүй орхигдуулсны зэрэгцээ давхардал, хийдэл, хуулийг хэрэгжүүлэх явцад үүссэн тулгамдсан асуудлыг хуулиар шийдвэрлэх шаардлага үүссэнтэй холбон тайлбарладаг.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл нь 5 бүлэг, 23 зүйлээс бүрдэх бөгөөд дараах зарчмын шинжтэй өөрчлөлтүүдийг тусгасан гэж хуулийн төсөл санаачилагчид үзэж байна.

  1. Цэц ямар бүрэн эрх эдлэх вэ

-Цэцийг Үндсэн хуулийн шүүх болох талаас нь холбогдох зохицуулалтыг тусгасан төдийгүй Цэц нь иргэний үндсэн эрх, эрх чөлөөг хамгаалах баталгаа болж, Үндсэн хуулийн биелэлтэд дээд хяналт тавих, түүний заалтыг зөрчсөн тухай дүгнэлт гаргах, маргааныг магадлан шийдвэрлэх бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ. Үндсэн хуулийн Жаран дөрөв, Жаран зургадугаар зүйлд заасны дагуу Цэц бүрэн эрхийнхээ хүрээнд маргаантай асуудлыг хянан шийдвэрлэж дүгнэлт гаргах, дахин хянан үзэж эцсийн шийдвэр гаргах, үндсэн эрхийн маргааныг магадлан шийдвэрлэх эрх зүйн орчныг бий болгохоор тусгасан.

4 дүгээр зүйл. Үндсэн хуулийн цэц, түүний бүрэн эрх

  •  4.1. Цэц бол Үндсэн хуулийн биелэлтэд дээд хяналт тавих, түүний заалтыг зөрчсөн тухай дүгнэлт гаргах, маргааныг магадлан шийдвэрлэх бүрэн эрх бүхий байгууллага, Үндсэн хуулийг чандлан сахиулах баталгаа мөн.
  • 4.2. Цэц дараах маргааныг хянан шийдвэрлэж дүгнэлт гаргах замаар энэ хуулийн 4.1-д заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлнэ:
  • 4.2.1. хууль, зарлиг, УИХ, Ерөнхийлөгчийн бусад шийдвэр, Засгийн газрын шийдвэр, Монгол Улсын олон улсын гэрээ Үндсэн хуульд нийцэж байгаа эсэх;
  • 4.2.2. ард нийтийн санал асуулга, УИХ, түүний гишүүний ба Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн талаар сонгуулийн төв байгууллагын гаргасан шийдвэр Үндсэн хуульд нийцэж байгаа эсэх;
  • 4.2.3. Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, гишүүн, Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүн, Улсын дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч, Улсын ерөнхий прокурор Үндсэн хууль зөрчсөн эсэх;
  • 4.2.4. Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайдыг огцруулах, УИХ-ын гишүүнийг эгүүлэн татах үндэслэл байгаа эсэх;
  • 4.2.5. иргэний үндсэн эрхийн маргаан.
  • 4.3. Энэ хуулийн 4.2.1, 4.2.2-т заасан маргааныг хянан шийдвэрлэсэн дүгнэлтийг УИХ хүлээн зөвшөөрөөгүй бол Цэц дахин хянан үзэж эцсийн шийдвэр гаргана.

“ЦЭЦИЙН ГИШҮҮНИЙГ ТОМИЛОХДОО НЭР ДЭВШИГЧИЙН СОНСГОЛ ХИЙНЭ”

  1. Цэцийн гишүүнд ямар болзол тавих вэ

Цэцийн гишүүнд тавих болзол, шаардлагыг хуульд хэт ерөнхий тусгасныг өөрчилж, Цэцийн гишүүний хараат бус, мэргэшсэн, хариуцлагатай байдлыг хангах, улс төрийн болон бусад зүй бус нөлөөллөөс ангид байлгах зорилгоор Цэцийн гишүүнд тавих болзол, шаардлагыг Үндсэн хуулийн шүүхийн шүүгчид тавих шаардлагад ойртуулж тогтоосон. Мөн Цэцийн гишүүнийг нэр дэвшүүлэх, томилох хугацааг Цэцийн гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа дуусах өдрөөс 45-аас доошгүй хоногийн өмнө, эсхүл гишүүний бүрэн эрх хугацаанаасаа өмнө дуусгавар болсон өдрөөс хойш 45 хоногийн дотор эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан нь Цэцийн гишүүнд тавих болзол, шаардлагыг хангасан иргэнийг нэр дэвшүүлж, саналаа УИХ-д хүргүүлэхээр нарийвчилж заасан. УИХ-д санал болгохоосоо өмнө Цэцэд нэр дэвшигчийн танилцуулгыг таваас доошгүй өдрийн хугацаанд олон нийтэд мэдэгдэх, нэр дэвшигчийн сонсголд оруулах зохицуулалтыг тусгажээ.

5 дугаар зүйл. Цэцийн гишүүнд тавих болзол, шаардлага

  • 5.1. Цэцийн гишүүнээр хууль зүйн дээд боловсролтой, хууль зүй, улс төрийн өндөр мэргэшилтэй, Монгол Улсын дөчин нас хүрсэн иргэнийг томилно.
  • 5.2. Дараах иргэнийг Цэцийн гишүүнээр томилохыг хориглоно:
  • 5.2.1. төрийн алба хаах насны дээд хязгаарт хүрсэн;
  • 5.2.2. сүүлийн дөрвөн жилийн хугацаанд улс төрийн болон улс төрийн намын удирдах албан тушаал эрхэлсэн;
  • 5.2.3. санаатай гэмт хэрэг үйлдэж эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан.

3.Цэцийн гишүүд хараат бусаар ажиллаж чадах уу?

-Цэцийн гишүүний хараат бус байдлыг баталгаажуулах, мөн бусад гишүүнийхээ хараат бус байдалд хүндэтгэлтэй хандах үүрэг хүлээлгэж, түүний хараат бус байдлыг хамгаалах механизмыг тусгасан. Тухайлбал, Цэцийн гишүүн маргаан хянан шийдвэрлэх явцад бусад этгээдээс үзүүлэх аливаа нөлөөллийг хориглох, ийм үйлдэл, эс үйлдэхүйг баталгаажуулж, хариуцлага хүлээлгэдэг болгох зорилгоор нөлөөллийн мэдүүлэг хөтлөх тогтолцоог тусгайлан зохицуулсан нь манай улсын ердийн шүүхийн хүрээнд хэрэгжиж ирсэн сайн туршлага юм.

14 дүгээр зүйл. Цэцийн гишүүний хараат бус байдал

  • 14.1. Цэцийн дарга, гишүүн бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ хараат бус, эрх тэгш байна.
  • 14.2. Цэцийн дарга, гишүүн бусад гишүүнийхээ үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс оролцох, тухайлсан маргаан хянан шийдвэрлэхтэй холбоотой заавар өгөх, удирдамжаар хангах зэргээр хараат бус байдалд нь халдахыг хориглоно.
  • 14.3. Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын дарга, Ерөнхий сайд, Улсын Их Хурлын болон Засгийн газрын гишүүн, Улсын дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч, шүүгч, Улсын ерөнхий прокурор, төрийн болон нутгийн өөрөө удирдах байгууллага, бусад аливаа байгууллага, албан тушаалтан, иргэн хэн боловч Цэцийн гишүүнийг бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд хөндлөнгөөс оролцох, шууд болон шууд бусаар нөлөөлөх, нөлөөлөхөөр оролдохыг хориглоно.
  • 14.4. Цэцийн гишүүний амь бие, орон байр, ажлын байр, унаа, холбооны хэрэгсэл, захидал харилцаа халдашгүй байна.
  • 14.5. Албан үүргээ хэрэгжүүлэхэд нь шаардлагатай материал, унаа, техник, хэрэгслээр Цэцийн гишүүнийг хангана.
  • 14.6. Энэ хуульд зааснаас бусад тохиолдолд Цэцийн гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх, дуусгавар болгох, эсхүл түүнийг эгүүлэн татахыг хориглоно.
  • 14.7. Цэцийн гишүүнийг гэмт хэрэг үйлдэж байхад нь буюу хэргийн газарт гэмт үйлдлийнх нь нотлох баримттайгаар баривчилснаас бусад тохиолдолд Цэцийн гишүүний бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэхгүйгээр түүнийг баривчлах, саатуулах, цагдан хорих, эрүүгийн хариуцлагад татах, эсхүл Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлага оногдуулах, орон байр, ажлын байр, унаа, холбооны хэрэгсэл, захидал харилцаа, биед нь үзлэг, нэгжлэг хийх, баримт бичиг, эд зүйлийг нь хураан авахыг хориглоно.
  • 14.8. Цэцийн гишүүн, эсхүл түүний гэр бүлийн гишүүний амь нас, аюулгүй байдалд аюул занал учрах нөхцөл үүссэн бол цагдаагийн байгууллага таслан зогсооход чиглэсэн арга хэмжээг нэн даруй авна.
  • 14.9. Цэцийн гишүүн бүрэн эрхийнхээ хугацаанд аливаа албан дайчилгаанаас чөлөөлөгдөнө.
  • 14.10. Цэцийн гишүүний бүрэн эрхийнхээ хүрээнд илэрхийлсэн санал, гаргасан шийдвэрийнх нь төлөө Цэцийн гишүүн болон Цэцийн гишүүнээр ажиллаж байсан хүнийг аливаа хариуцлагад татахыг хориглоно.

16 дугаар зүйл. Цэцийн гишүүний эдийн засаг, нийгмийн баталгаа

  • 16.1. Цэцийн гишүүний албан тушаалын цалингийн хэмжээ нь бусдаас хараат бус ажиллах, амьдрахад хүрэлцээтэй, баталгаатай байна.
  • 16.2. Цэцийн гишүүний цалин хөлс нь албан тушаалын цалин болон албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба хаасан хугацааны, докторын зэргийн нэмэгдлээс бүрдэнэ.
  • 16.3. Цэцийн төсвийг батлахдаа гишүүний цалин хөлсний хэмжээг өмнөх жилийнхээс бууруулж болохгүй.
  • 16.4. Цэцийн гишүүний бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон зардлыг Цэцийн төсвөөс санхүүжүүлнэ.
  • 16.5. Энэ хуулийн 7.2.2-т заасан үндэслэлээр Цэцийн гишүүнээс чөлөөлөгдвөл гишүүнээр томилогдохын өмнөх ажилд нь эгүүлэн ажиллуулах, тийм боломжгүй бол түүнтэй тэнцэх цалин хангамж бүхий ажлаар хангана. Хэрэв тийм боломжгүй бол ажил эрхлэх хүртэлх 6 сарын хугацаанд Цэцийн гишүүн байсан үеийн авч байсан цалингийн хэмжээнээс бууруулахгүйгээр тэтгэмж, хэрэв бага цалинтай ажил эрхэлж байгаа бол цалингийн зөрүүтэй тэнцэх хэмжээний тэтгэмж улсын төсвөөс мөн хугацаанд олгоно.
  • 16.6. Энэ хуулийн 6.5-д заасны дагуу томилогдсон Цэцийн гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болсон хүн шүүгчийн өндөр насны тэтгэвэрт гарах насны дээд хязгаарт хүрээгүй бол Шүүхийн ерөнхий зөвлөл түүнийг хяналтын шатны шүүхийн шүүгчээр томилуулах тухай саналыг Ерөнхийлөгчид хүргүүлэх бөгөөд энэ тохиолдолд шүүгчид нэр дэвшигчийн шалгалт авахгүй.
  • 16.7. Цэцийн гишүүнээр ажиллаж байсан хүний өндөр насны тэтгэврийг тэтгэвэр тогтоох үеийн Цэцийн гишүүний цалин хөлсний 60-аас доошгүй хувиар бодож тогтооно.
  • 16.8. Цэцийн гишүүний амь нас, эрүүл мэндийн даатгалын хураамжийг улсын төсвөөс хариуцна.
  • 16.9. Цэцийн гишүүний амь нас, эрүүл мэндийн даатгал дараах хэлбэр, хэмжээтэй байна:
  • 16.9.1. Цэцийн гишүүн үүргээ гүйцэтгэх явцад эрүүл мэндэд нь хохирол учирснаас амь насаа алдсан бол даатгалын нөхөн төлбөрийг түүний авч байсан сүүлийн 15 жилийн цалинтай тэнцэх хэмжээгээр Цэцийн гишүүний гэр бүлд олгох;
  • 16.9.2. Цэцийн гишүүн албан үүргээ гүйцэтгэх явцад эрүүл мэндэд нь хохирол учирснаас цаашид мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх боломжгүй болсон бол даатгалын нөхөн төлбөрийн хэмжээ нь тухайн гишүүний сүүлийн гурван жилийн цалинтай тэнцэх;
  • 16.9.3. Цэцийн гишүүний эрүүл мэндэд хохирол учирсан нь түүний хөдөлмөрийн чадварыг алдагдуулаагүй, мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэхэд саад болохооргүй бол даатгалын нөхөн төлбөрийн хэмжээ нь тухайн гишүүний сүүлийн нэг жилийн цалинтай тэнцэх.
  • 16.10. Энэ хуулийн 16.9-т заасан даатгалыг даатгалын байгууллагаас төлнө.
  • 16.11. Цэцийн гишүүн албан үүргээ гүйцэтгэх явцад эрүүл мэндэд нь хохирол учирснаас цаашид мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх боломжгүйгээр хөдөлмөрийн чадвараа алдсан бол түүнд Цэцийн гишүүнээр ажиллаж байхдаа авч байсан цалингийн 70 хувьтай тэнцэх хэмжээний нөхөх олговрыг сар бүр олгоно.
  • 16.12. Цэцийн гишүүн албан үүргээ гүйцэтгэх явцад амь насаа алдвал түүний асрамжид байсан хүүхдийг 18 нас хүртэл, гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүнд тухайн гишүүний авч байсан албан тушаалын цалингаас ногдох хэмжээгээр тэтгэмж /нөхөх төлбөр/-ийг сар бүр олгох бөгөөд түүнд улсын төсвөөс төлсөн даатгалын төлбөр, тэжээгчээ алдсаны болон бусад төрлийн тэтгэвэр, цалин, тэтгэлгийг оруулан тооцохгүй.
  • 16.13. Цэцийн гишүүний тэтгэвэртэй холбогдсон харилцаа болон ээлжийн амралтын үндсэн болон нэмэгдэл амралтын хугацааг холбогдох хуулиар зохицуулна.
  • 16.14. Цэцийн гишүүн буюу гишүүнээр ажиллаж байсан хүнийг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугацаагаар тооцож нэг удаагийн тэтгэмж олгоно.

7 дугаар зүйл. Цэцийн гишүүний бүрэн эрх эхлэх, дуусгавар болох

  • 7.1. Цэцийн гишүүний бүрэн эрх томилогдсон өдрөөс эхэлж энэ хуулийн 7.2-т заасан үндэслэлээр дуусгавар болох хүртэл үргэлжилнэ.
  • 7.2. Цэцийн гишүүний бүрэн эрх дараах үндэслэлээр дуусгавар болно:
  • 7.2.1. нас барсан;
  • 7.2.2. бүрэн эрхийн хугацаа дуусаж дараагийн гишүүн томилогдсон;
  • 7.2.3. чөлөөлөгдөх хүсэлт гаргасныг Улсын Их Хурал хүлээн авсан;
  • 7.2.4. Монгол Улсын иргэний харьяаллаас гарсан;
  • 7.2.5. энэ хуулийн 21 дүгээр зүйлд заасны дагуу Цэцийн гишүүнийг эгүүлэн татах тухай Улсын Их Хурлын шийдвэр гарсан;
  • 7.2.6. гэмт хэрэг үйлдсэн талаар шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болсон.
  • 7.3. Цэцийн гишүүнээр томилогдсоноос хойш төрийн алба хаах насны дээд хязгаарт хүрсэн нь тухайн гишүүний бүрэн эрх дуусгавар болох үндэслэл болохгүй.

Монголчууд бид Үндсэн хуулийн Цэцийн дээр хөх тэнгэр бий гэж итгэж сүсэглэдэг. Тэгвэл уг хууль батлагдснаар Цэцийн дээр хөх тэнгэр байх уу, эрх баригч нам, эрх мэдэлтэн байх уу цаашлаад хүний эрх эрх чөлөө, Үндсэн хуулийн тогтвортой байдал хангадах эсэх олон асуудал хөндөгдөх учраас уг хуулийн төслийн шинэчилсэн найруулгатай холбоотой хэлэлцүүлгүүдийг  чих , нүд салгахгүй анхаарах нь чухал юм.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

“Ээж миний цээж нүцгэн бичлэгийг фейсбүүкт нийтэлчихсэн. Гэтэл ангийн найз маань тэр бичлэгийг хүүхдүүдэд үзүүлээд намайг ИЧИГ болгосон”

Та хүүхдээ өхөөрдөж, өөрийнх нь зураг бичлэгийг цахим орчинд зөвшөөрөлгүй нийтэлдэг үү. Эсвэл дагагчдынхаа тоог нэмж, хандалт авахын тулд хүүхдээ ашиглаад байна уу. Магадгүй та цахим орчинд хүүхдийнхээ зургийг нийтэлсэн бол эргээд хүүхдэд тань ямар сэтгэгдэл төрдөг талаар өмнө нь бодож байсан уу. Хэрэв энэ талаар огт бодож байгаагүй бол хүүхдүүдийн бяцхан зүрх үүнийг хэрхэн хүлээн авдгийг бас мэргэжилтнүүд үүнийг хэрхэн тайлбарладаг вэ гэдгийг дараах нийтлэлээс уншаарай.

https://www.facebook.com/plugins/video.php?height=476&href=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2FUbndotmn%2Fvideos%2F1147149462952346%2F&show_text=false&width=476&t=0

Бид хэд хэдэн хүүхдээс ээж аав нь өөрийнх нь зураг, бичлэгийг зөвшөөрөлгүй нийтэлж байсан эсэх талаар тодруулав. Харин үүний хариуд бяцхан хүүхдүүд дараах хариултыг өглөө.

Хүүхдүүд намайг “Чи нүцгэн байна шүү дээ. Ичиг, ичиг” гээд шоолсон

7 настай Н “Ээж, аав маань миний зураг бичлэгийг фейсбүүкт нийтэлчихдэг. Ихэвчлэн дуулж бас онгирч байгаа бичлэг байдаг. Саяхан ээж маань миний цээж нүцгэн бичлэгийг постолчихсон. Гэтэл тэр бичлэгийг найз маань ангийн хүүхдүүдэд үзүүлээд намайг ИЧИГ болгосон.

Хүүхдүүд намайг “Чи нүцгэн байна шүү дээ. Ичиг, ичиг” гээд шоолсон. Надад үнэхээр муухай санагдсан. Бас миний бусад зургуудыг ч гэсэн хүүхдүүдэд үзүүлээд намайг шоолоод байсан. Тэр найздаа хандаж “Дахиж миний зургийг хүүхдүүдэд битгий үзүүлж, намайг шоолуулаарай” гэж хэлмээр байна. Бас аав, ээждээ “Миний шалдан байгаа зургуудыг фейсбүүк дээр битгий тавиарай” гэж хэлье” хэмээсэн юм.

Фейсбүүк дээр миний муухай зургийг хийвэл найзууд маань шоолно

13 настай А “Миний гэртээ байгаа зургийг нэг өдөр постолчихсон байсан. Тухайн үед надад их сонин мэдрэмж төрөөд муухай санагдаж байсан. Тэгээд муухай байна гэж хэлээд устгуулж байсан юм. Бас тэр зургийг үе тэнгийнхэн, найзууд маань харсан бол шоолуулах байхдаа л гэж бодож байсан. Тиймээс эцэг, эхчүүддээ хандаж хэлэхэд хүүхдийнхээ зураг бичлэгийг цахим орчинд нийтлэх нь маш аюултай. Хэрвээ заавал хүүхдийнхээ зураг бичлэгийг тавих гэж байгаа бол өөрөөс нь асууж, зөвшөөрөл аваарай” гэв.

8 настай Х “Хэрвээ миний муухай зургийг фейсбүүкт хийвэл ичмээр бас муухай санагдана. Найзууд маань харчихвал шоолох байх” гэлээ.

Хүүхдүүдийн сэтгэгдлээс харахад бүгд л цахим орчинд нийтлэгдсэн бичлэгээс болж үе тэнгийнхээ найзуудад шоглуулах, ялгаварлан гадуурхагдах, ичгүүртэй байдалд орохоос айж буйгаа илэрхийлж байлаа.

Арга ч үгүй биз. Хүүхдийн сэтгэлзүй маш эмзэг бас үе тэнгийн найзууд нь ч гэсэн юу зөв, юу буруу вэ гэдгийг ялгаж салгах чадварт суралцаагүй учраас бие биеийнхээ сэтгэлийг өвтгөж байгаа үгүйгээ ч мэдэхгүй байгаа хэрэг.

Тэгвэл мэргэжилтнүүд үүнийг хэрхэн дүгнэдэг вэ,

Сэтгэл зүйч Л.Нарангоо хүүхдүүдийн зан төлвийн байдлаар дараах мэдээллийг өгөв. Тэрбээр,

Хүүхэд цахим орчны нөлөөнөөс болж үе тэнгийнхэндээ шоолуулсан бол өөртөө итгэх итгэлгүй болж, өөрийгөө үнэлэх үнэлэмж нь ч буурдаг

“Хүүхэд бага насандаа яг ийм асуудалд төдийлөн анхаарч, ач холбогдол өгөх нь бага. Бас аав, ээжийгээ өөрсдийнхөө хамгаалагч гэж хардаг. Харин өсвөр насны хүүхдүүд аав, ээжийгээ өөрийнхөө найз, өөрийнхөө зөвлөгч гэж харж, ханддаг. Гэтэл маш их итгэж байсан хүн нь өөрт нь таалагдахгүй зургийг олон нийтэд дэлгэчихээр тэр хүүхдэд ямар мэдрэмж төрөх вэ. Жишээлбэл,

Миний зургийг хэн нэгэн зөвшөөрөлгүйгээр цахим орчинд нийтэлчихвэл би дургүйцнэ. Гэхдээ би үүнийгээ илэрхийлж чадах учраас тухайн зураг бичлэгийг устгуулж болно. Харин хүүхдүүдэд дургүйцэх мэдрэмж маш хүчтэй төрдөг ч үүнийгээ ээж, аавдаа төдийлөн хэлээд байдаггүй. Ялангуяа өсвөр насны хүүхдүүд юу гэж боддог вэ гэхээр “Аав, ээж маань миний хэлснийг тоохгүй дээ, намайг жаахан гэж хардаг учраас намайг юу ч гэж хэлсэн хүлээж авахгүй” гэж боддог.

Нөгөө талаас найзууд нь шууд л шоглож эхэлдэг. “Чиний ийм зураг цахим орчинд явж байна шүү дээ, чи жаахан байхдаа ийм байсан байна шүү дээ” гэдэг. Гэтэл энэ нь тухайн хүүхдэд ичих мэдрэмжийг төрүүлээд аав, ээждээ болон өөртөө ч итгэх итгэлгүй болж, өөрийгөө үнэлэх үнэлэмж нь ч гэсэн дагаад буурчихдаг. Тиймээс хүүхдийн сэтгэлзүйг сайтар бодолцож, хүүхдээсээ заавал зөвшөөрөл авч байж зургийг нь нийтлэх хэрэгтэй” гэлээ.

Мөн хүүхдийнхээ зураг бичлэгийг цахим орчинд нийтлэх нь дан ганц хүүхдийн сэтгэлзүйг гэмтээдэггүй. Үүнтэй зэрэгцээд аюулгүй байдалд нь ч гэсэн заналхийлж буйн хэрэг. Сошиал медиа эрчимтэй хөгжсөн энэ үед эцэг, эхчүүд хүүхдийнхээ хувийн мэдээллийг цаг тутамд мэдээлэх болсон. Тиймдээ ч энэ нь хүүхдийн аюулгүй байдалд маш том сөрөг нөлөө үзүүлж буй юм.

Энэ талаар бид ЦЕГ-ын УСГ-ын Ахлах мэргэжилтэн, Цагдаагийн ахмад Ё.Шижиртуяагаас тодруулахад,

Зарим эцэг, эхчүүд хүүхдээрээ дамжуулж өөрийнхөө “эго”-г тодруулж, сэтгэл ханамж авдаг. Мөн хүүхдээ гэмт халдлагын хохирогч болгох эрсдэлтэй

“Цахим орчинд хүүхдийнхээ зураг бичлэг, гэр орны байдал, сургууль цэцэрлэгийг маш дэлгэрэнгүй байршуулах нь гэмт халдлагын хохирогч болгох эрсдэлтэй. Түүнээс гадна хүүхдийн сэтгэлзүйн хувьд аваад үзэхээр,

Нарцисист зан төлөвтэй эцэг, эхчүүд маань өөрийнхөө “эго”-г тодруулж, хүүхдийнхээ амжилтаар бахархаж, хөөрхөн царай төрхийг нь бусдад гайхуулж, түүнээсээ өөрөө сэтгэл ханамж аваад байдаг. Гэтэл энэ нь эцэг эхчүүдэд сэтгэл ханамжтай боловч хүүхэд бүхэл бүтэн нэг постны эзэн болж байгаа учраас өөрт нь тийм ч тааламжтай бус. Дээр нь бусад хүмүүс хүүхдийн тань зураг, бичлэгийг таны харж буй өнцгөөр харахгүй шүү дээ.

Дээр нь үе тэнгийн найзууд нь ч гэсэн ямар нэг байдлаар ялгаварлан гадуурхаж, дарамтлах асуудал гарч болзошгүй.

Магадгүй эцэг, эхчүүд та бүхэн хүүхдэдээ сайн сайхныг хүсэж пост, нийтлэл хийж байж болох ч хүүхдийнхээ сэтгэлзүйд хэрхэн нөлөөлөхийг сайтар бодоод үзээрэй. Хүүхэд бүхэн хөөрхөн байх албагүй, хүүхэд бүхэн онц сурдаг байх албагүй шүү дээ. Харамсалтай нь эцэг, эхчүүд маань хүүхдээ заавал гоё сайхан болгох гээд байдаг нь хүүхдэд дарамт болдог” гэсэн юм.

Харин эцэг, эхчүүдийн төлөөлөл энэ асуудлыг хэрхэн хардаг вэ,

Иргэн “Хүүхдийнхээ зургийг байнга цахим орчинд хийгээд байдаггүй. Гэхдээ зарим олны танил эрхмүүд, инфлүүнсерүүд хүүхдүүдийнхээ зураг, бичлэг, хаана юу хийж байгааг цаг, минут бүр олон нийтэд мэдээлээд байгаа юм шиг санагддаг. Энэ нь бас буруу л байх. Бүр хүүхэд нь найзууддаа шоглуулсан гээд л дахин дахин хүүхдийнхээ эрхэнд халдаад байх шиг санагддаг” хэмээсэн бол өөр нэгэн ээж,

“Хүүхдийнхээ зураг, бичлэгийг олон нийтийн сүлжээнд нийтэлдэг. Хөөрхөн санагддаг учраас хүмүүст ч бас харуулах гэж зураг бичлэгийг нь хийдэг. Гэхдээ хүүхдэдээ ямар санагддаг талаар урьд өмнө огт бодож байгаагүй юм байна” гэв.

Эцэг, эхчүүд бол цаг ямагт үр хүүхдийнхээ хамгаалагч байх ёстой. Энэ бол бичигдээгүй хууль. Харамсалтай нь өөрсдөө ч мэдэлгүй үр хүүхдийнхээ сэтгэлд сэв суулгаад байгаа тул өнөөдрөөс эхлэн анхаарах шаардлагатай болж байна.

Иймд эцэг, эхчүүд та бүхэн хэрвээ хүүхдийнхээ зураг бичлэгийг цахим орчинд нийтлэх гэж байвал заавал өөрөөс нь зөвшөөрөл аваарай. Магадгүй танд тийм ч чухал биш санагдаж байж болох ч хүүхдэд тань маш хүнд асуудал болж мэдэх юм. Бас хүүхдээ өхөөрдөж, олон нийтийн сүлжээнд зураг бичлэгийг нь нийтэлсэн ч хүн бүр түүнийг гоё, сайхнаар хүлээж авахгүй тул үүнээс аль болох зайлсхийх нь чухал юм шүү.

Эх сурвалж: Ubn.mn

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Авлигын эсрэг хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.5-д “авлигын нийгмийн хор аюулыг олон нийтэд ухуулан сурталчлах ажлыг тасралтгүй явуулах, олон нийтийн авлигын талаарх мэдлэгийг дээшлүүлэх, түүнтэй тэмцэх арга барилд сургах ажлыг зохион байгуулах чиглэлээр сургалт, сурталчилгаа хийх” гэж заасны дагуу Улсын шигшээ баг, холбоодын удирдах ажилтнуудад авлигын эсрэг хууль тогтоомж, авлигын гэмт хэрэг, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх мэдээллийг нэмэгдүүлэх зорилгоор сургалт зохион байгуулав.

Сургалтын нээлтэд Авлигатай тэмцэх газрын Урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх хэлтсийн дарга, эрхэлсэн комиссар Х.Ихмөрөн оролцож НҮБ-аас баталсан Авлигын эсрэг Конвенцид Монгол Улс 2005 онд нэгдэн орсон тул монгол хүн бүр авлигын эсрэг үйл ажиллагаанд оролцох үүрэг хүлээсэн бөгөөд олон улсын түвшинд спортын авлига нэмэгдэж, түүнээс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа эрчимжиж байгаатай холбоотой спортын салбарт шударга байдлыг нэмэгдүүлэх, ашиг сонирхлын зөрчилгүй байх, төсөв хөрөнгийн зарцуулалттай холбоотой анхаарах асуудлаар мэдээлэл хүргэж, цаашид авлигаас урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааг хамтран тогтмол зохион байгуулах шаардлагатай байгааг онцлон дурдав.

Авлигатай тэмцэх газрын Урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх хэлтсийн ахлах ажилтан, ахлах комиссар Б.Тэрбиш, ажилтан, комиссар Ж.Мөнхжаргал нар авлигын нийгмийн хор аюулыг ухуулан таниулах, спортын салбарын төсвийн хөрөнгийг захиран зарцуулахтай холбоотой Улсын шигшээ багуудын үйл ажиллагаанд гарч буй эрсдэл, өнөөгийн нөхцөл байдал, төсвийг зориулалтын дагуу зарцуулах, тайлагнах, санхүү болон гэрээний гүйцэтгэлд тавих хяналтыг сайжруулах, зарим шигшээ баг төрийн албан хаагчдад хууль бус давуу байдал олгохгүй байх, гадаад паспорт олгоход холбогдох журмыг чанд мөрдөх зэрэг анхаарал татсан асуудлаар харилцан ярилцаж, мэргэжил арга зүйн зөвлөмж өгөв.

Арга хэмжээнд Үндэсний шигшээ багийн 23 холбоод төрийн албан хаагч зэрэг 48 хүн хамрагдаж асуулт, хариулт өрнүүлэн идэвхтэй оролцов. 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Монгол Улсын ерөнхий прокурор Б.Жаргалсайхан Бүгд Найрамдах Социалист Вьетнам Улс /БНСВУ/-ын Ардын дээд прокурорын газрын ерөнхий прокурор Ле Минь Чигийн урилгаар тус улсад албан ёсны айлчлал хийлээ.

Айлчлалын эхэнд Монгол Улсын ерөнхий прокурор Б.Жаргалсайхан БНСВУ-ын Ерөнхийлөгч Во Ван Тыөнгд бараалхав. БНСВУ-ын Ерөнхийлөгч Во Ван Тыөнг Вьетнам, Монголын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны түүхт 70 жилийн ой тохиож байгаа энэ үед Монгол Улсын ерөнхий прокурор тус улсад айлчлал хийж байгаад баяртай байгаагаа илэрхийлж, хоёр орны прокурорын байгууллага хоорондын хамтын ажиллагаа чухал болохыг онцлон тэмдэглэв.

Монгол Улсын ерөнхий прокурор Б.Жаргалсайхан, Вьетнам Улсын ерөнхий прокурор Ле Минь Читэй хийсэн уулзалтаар хоёр улсын прокурорын байгууллагын харилцаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэх асуудлаар санал солилцож, талуудын хооронд 2014 онд байгуулсан “Хамтран ажиллах тухай хэлэлцээр”-ийг ойрын хугацаанд шинэчлэн, хамтын ажиллагааг шинэ түвшинд хүргэх чиглэлээр идэвхтэй хамтран ажиллахаа харилцан илэрхийллээ.

Ялангуяа “Дипломат, албан болон энгийн паспорт эзэмшигчдийг визийн шаардлагаас чөлөөлөх тухай Монгол Улсын Засгийн газар болон Бүгд Найрамдах Социалист Вьетнам Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр” энэ сарын 07-ны өдрөөс хүчин төгөлдөр үйлчилж, иргэдийн харилцан зорчих урсгал нэмэгдэж буйтай холбогдуулан иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, мэдээлэл солилцох, эрүүгийн хэрэгт эрх зүйн туслалцаа үзүүлэх чиглэлээр хамтын ажиллагааг эрчимжүүлж, хоёр улсын прокурор солилцооны богино болон дунд хугацааны хөтөлбөр баталж, харилцан туршлага солилцох, уулзалт, сургалт зохион байгуулах зэргээр хамтран ажиллахаар тогтов.

Айлчлалын хүрээнд Монгол Улсын ерөнхий прокурор Б.Жаргалсайхан БНСВУ-ын Ардын дээд шүүхийн ерөнхий шүүгч Нгуен Хоа Биньтэй уулзаж, хоёр орны эрх зүйн чиглэлийн хамтын ажиллагааны талаар санал солилцлоо.

Тэрбээр 2015 онд БНСВУ-ын Ардын дээд прокурорын газрын ерөнхий прокуророор ажиллаж байхдаа Монгол Улсад айлчилж байсан тухайгаа онцолж, Монгол Улсын ерөнхий прокурорын айлчлал нь хоёр орны прокурорын байгууллагын харилцаа, хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулж байгаад талархал илэрхийлэв.

Мөн энэхүү айлчлалын үеэр Монгол Улсын прокурорын байгууллагын төлөөлөгчид БНСВУ-ын Винь Фук муж дахь Винь Куанг хорих ангид ял эдэлж байгаа Монгол Улсын иргэдтэй уулзаж, ял эдэлж буй нөхцөл байдалтай нь танилцлаа.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Нэг ажилтанд ногдох сарын дундаж цалин 2023 оны дөрөвдүгээр улирлын байдлаар 2 сая 235.4 мянган төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 485.1 (27.7 хувь) мянган төгрөгөөр, өмнөх улирлаас 226.1 (11.3 хувь) мянган төгрөгөөр нэмэгджээ.

ААНБ-д ажиллагчдын сарын дундаж нэрлэсэн цалингийн индекс 2023 оны дөрөвдүгээр улиралд 2015 оноос 2.8 дахин нэмэгдсэн хэдий ч худалдан авах чадварыг илэрхийлэх бодит цалингийн индекс 59.1 хувиар нэмэгдсэн гэж гарчээ.

Ажиллагчдын сарын дундаж цалинг эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангиллаар авч үзэхэд уул уурхай, олборлолтын салбарт ажиллагчдын цалин хамгийн их буюу 5.1 сая төгрөг, зочид буудал, байр, сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээний салбарт ажиллагчдын цалин хамгийн бага буюу 1.4 сая төгрөг байна.

Бодит цалингийн индексийг салбараар өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал урлаг үзвэр тоглоом наадмын салбарт ажиллагчдын бодит цалингийн өсөлт хамгийн их хувьтай байна. Харин олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагааны салбарт ажиллагчдын бодит цалин өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад буурсан байна.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн 2023 оны ногдол ашиг болох 256 мянган төгрөрийг ирэх Даваа гарагаас олгохоор болжээ.
Компанид онцгой дэглэм тогтоож, олборлолт, борлуулалтаас 2023 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 3.2 их наяд орчим төгрөгийн цэвэр ашигтай ажилласан тул иргэдэд ногдол ашиг тараахаар болсон.
Иймд 1072 хувьцаатай Монгол улсын иргэн бүр 285 мянган төгрөгийн ногдол ашиг хүртэж байгаа билээ.
285 мянган төгрөгний ашгаас татвар суутгагдан иргэдэд 256 мянган төгрөг олгогдоно.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Гадаад валютын улсын нөөц 2024 оны 3 дугаар сарын 15-ны өдрийн байдлаар 5,016.3 сая ам.долларт буюу түүхэн дээд хэмжээнд хүрч өслөө. Нөөцийн хэмжээ оны эхнээс 95 сая ам.доллароор буюу 1.9 хувиар нэмэгдэхэд банкны системээр дамжин орж ирэх гадаад валютын цэвэр дотогшлох урсгал сайжирсан, гадаад худалдааны тэнцэл ашигтай хэвээр хадгалагдсан зэрэг үзүүлэлтүүд голлон нөлөөлсөн. Мөн Монголбанкны дотоодын зах зээлээс худалдан авсан үнэт металлын хэмжээ оны эхний 2 сард 2.3 тоннд хүрч, өнгөрсөн оны мөн үеэс 1.1 тонноор буюу 88 хувиар нэмэгдсэн байна.

Түүнчлэн Засгийн газраас 2024 онд төлөгдөх хуваарьтай гадаад бондыг амжилттай дахин санхүүжүүлэх замаар өрийн удирдлагыг гүйцэтгэсэн нь гадаад валютын нөөцөд үзүүлэх гадаад төлбөрийн дарамтыг бууруулав.

ГВУН нэмэгдэх нь улсын зээлжих зэрэглэлд эергээр нөлөөлөх замаар хувийн хэвшлийн санхүүгийн үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх, олон нийтийн төгрөгт итгэх итгэлийг бэхжүүлэх, эдийн засгийн тогтвортой байдлын хөшүүрэг, нэг баталгаа болдог.

Дүрслэл 1. Гадаад валютын улсын нөөцийн хэмжээ, хүрэлцээт байдлын үзүүлэлт

Гадаад валютын улсын нөөц 5 тэрбум доллар давж, түүхэн дээд хэмжээнд хүрлэt

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

МУГТ Э.Цэндбаатар Монголын боксын холбоонд Парисын олимпод эх орноо төлөөлөн оролцох боломж олгох хүсэлт гаргажээ. Тэрбээр, “Олимпын эрхийн тэмцээний 63.5 кг жинд сорил хийхийг минь зөвшөөрвөл, Парисын олимпын тэнгэрт эх орныхоо далбааг мандуулахын төлөө хичээх болно” гэжээ.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Монгол Улсын Засгийн газраас энэ оныг “Бүсчилсэн хөгжлийг дэмжих жил”-ээр зарлаж хөдөө орон нутаг, нийслэлийг бүсчилж хөгжүүлэх зорилт тавилаа. Нэн түрүүнд Улаанбаатар хотыг бүсчлэн хөгжүүлэх эрх зүйн болон бүтэц, зохион байгуулалтын реформыг Засгийн газар эхлүүлээд байна. Нийслэлийг 42 нэгжээр бүсчилж хөгжүүлэх шинэ төлөвлөлтийг нийслэлийн удирдлагуудттай хамтран хийхээр болж Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ хотын төвийн зургаан дүүргийн гэр хорооллын бүсэд ажилладаг төрийн анхан шатны байгууллагын ажилтнуудтай хоёрдугаар сараас эхлэн уулзаж санал солилцон нөхцөл байдалтай биечлэн танилцаад Төрийн ордонд Улаанбаатар хотын бүсчилсэн хөгжил форумыг зохион байгууллаа. Түүнээс өмнө ингэж дүүргүүдийн гэр хороолол бүхий хороодоор биечлэн явж, жирийн иргэдийн амьдралтай тулж ажилладаг анхан шатны ажилтнуудтай нүүр тулан ярилцаж, үйл ажиллагаатай нь танилцсан Ерөнхий сайд байсангүй.

Ийнхүү уулзаж ярилцах үед хөндөгдсөн гол сэдэв бол мөнөөх л авто замын түгжрэл, хөрс, агаарын бохирдол, явган хүн явахад учрах саад бартаа, халтиргаа гулгаа, өвлийн цагт хөгжлийн бэрхшээлгүй иргэдийг бэрхшээлтэй болгож, бэрхшээлтэйг нь хойд насанд нь үдэж мэдэх хөлдүү гялгар хавтангууд, халтиргаа гулгаа, зундаа ус зайлуулах системгүйгээс шалтгаалж түр зуурын борооноор үерт автаж усаар цалгих гудамж, замууд, энэ хаврын шар усны их халиа, тошин, захын хорооллуудын гэрэлгүй харанхуй гудамжууд, хүйтний улирлын утаа униар, гуу жалганд овоорсон хур хог, ажилгүйчүүд, залхуучууд, архичид, мансуурагчид гээд дуусаж дундаршгүй олон асуудлууд.

Хүндрэлийг шийдэхийн тулд бүтэц, зохион байгуулалтаас эхлээд хууль, эрх зүйн өөрчлөлт хийх замаар цогцоор нь шинэчлэх, дүүргүүдийг задлах, төрийн үйлчилгээг заавал хотын төв эсвэл дүүргийн төв рүү очилгүйгээр иргэд тухайн оршин суугаа бүсдээ 15-20 минутад хүрч, төр, нийгмийн олон төрлийн үйлчилгээг авдаг болох нь чухал гэдгийг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ уулзалтууд дээр хэлж явав.

“Бүсчилсэн хөгжлийн дагуу “Хорин минутын хот”-ыг бий болгоно. Бүсчлэл гэдэг нь эрх мэдлийг задална гэсэн үг. Улаанбаатар хотын түгжрэл Бага тойруу орчмын 86 га газарт төрийн захиргааны 50 гаруй төв байгууллага төвлөрдөгтэй холбоотой. Үүнийг 42 нэгжид задлах байдлаар төвөөс гаргах нь чухал байна. Нийслэлийг бүсчлэх гол агуулга нь энэ. Одоо бол төрийн анхан шатны нэгж ямар ч эрх мэдэлгүй ажиллаж байна. Тэдний эрх мэдлийг хуулиар нэмэгдүүлж,  наанадаж төсөв захиран зарцуулах эрх олгох, цаашилбал хот, хөдөөгийн тэнцвэрийг хангах хүрээнд төвлөрлийг сааруулах бодлогыг төр, засгаас хэрэгжүүлэхээс өөр гарцгүй болсон” гэдгийг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ дүүргүүдэд хийсэн уулзалтууд дээр онцолж байлаа.

Нэгдсэн форум дээр өчигдөр үг хэлэхдээ “Сүүлийн 30 жилд нийслэлд хуримтлагдсан алдаа дутагдал, ирэх 30 жилд хийгдэх хөгжлийн концепцоо хэлэлцэж, хамтран шийдэхээр нийслэлийн есөн дүүргийн салбар бүрийн төлөөлөлтэй уулзаж байна. Сүүлийн 30 жилд хүн амын талаас илүү нь нийслэлд төвлөрснөөс даац хэтэрсэн. Үүнийг дагаад түгжрэл, утаа, хог, бохирдол зэрэг олон бэрхшээл бий болсон нь төлөвлөлтийн алдаатай бодлоготой холбоотой байсан” хэмээн Ерөнхий сайд дүгнэсэн юм.

Улаанбаатар хот Монгол Улсын газар нутгийн 0.3 хувь дээр буюу багахан газарт байрладаг. Гэвч улсын нийт хүн амын 47.6 хувь энэ л тохмын чинээ газарт бөөгнөрч, ДНБ-ний 63 хувийг үйлдвэрлэж байна. Орон сууцжуулахын тулд юуны түрүүнд эрчим хүчний найдвартай эх үүсвэрийг шийдвэрлэх ёстой. Бас ундны усны нөөцөө ч арвилах учиртайг сануулах хэрэгггүй биз.

Тохмын чинээ газрын алга дарамхан хэсэг нь нийслэлийн гол төв болох Их, Бага тойруу. Гэтэл Бага тойруугийн 86 га газар буюу Улаанбаатарын нутаг дэвсгэрийн 0.2 хувьд төрийн 51 байгууллага, Их тойруугийн 770 га газарт төрийн 140 байгууллага төвлөрөн оршдог. Нийслэлийн суурьшлын бүсийн 58.2 хувийг гэр хороолол эзэлдэг. Улаанбаатар хотын 1.7 сая орчим хүн амын 841 мянга нь орон сууц, 797 мянга нь гэр хороололд амьдарч байна. Замын хөдөлгөөний түгжрэл, төвлөрөл, агаар, орчны бохирдол зэрэг нийслэлд тулгамдаж буй асуудлуудыг шийдвэрлэхийн тулд Улаанбаатар хотыг нэг төвт хотоос олон төвт хот болгохоор ажиллаж буй. Өөрөөр хэлбэл өнөөдрийн Улаанбаатар хот нэг цөмт хотоос олон төвт мегаполис нийслэл тийш тэмүүлж байна.

Нийслэл хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөрийг Азийн Хөгжлийн банк, Европын хөрөнгө оруулалтын банк, нийслэлийн төсвийн санхүүжилттэйгээр есөн жилийн хугацаанд гурван үе шаттай хэрэгжүүлэхээр ажиллаж буй. Хөтөлбөрийн хэрэгжилт Баянхошуу, Сэлбэ дэд төвөөр эхэлж, Дамбадаржаа, Дэнжийн мянга дэд төвөөр үргэлжилж, гурав дахь шатанд Толгойт, Шархад дэд төвд хэрэгжих бөгөөд Сэлбэ, Баянхошуу дэд төвийн дэд бүтцийн ажил бүрэн дуусчээ.

Дүүрэг дотроо төвлөрлийг багасгаж байгаа бодит жишээ тухайлбал, Сонгинохайрхан дүүргийн Баянхошуу дэд төвд бий. Газар нутаг томтой, 300 гаруй мянган хүн амтай тус дүүргийн Баянхошуу дэд төв нь  иргэдэд төрийн үйлчилгээг нэг дороос үзүүлдэг инкубатор төвтэй болоод гурван жил орчмын нүүр үзэж байна. Дүүргийн Нийгмийн даатгалын газрын нэг салбар нь Баруунсалаанд, Эрчим хүчний иргэдэд үйлчлэх төв Баянхошууны тойрогт, тэндээс холгүй баруун талд нь нэг цэгийн үйлчилгээ үзүүлэх Инкубатор төв, Баянхошууны шинэ эцэст Цагдаагийн тасаг гээд тус дүүргийн хойд талын хороодын оршин суугчид заавал Сонгинохайрхан дүүргийн төв, эсвэл хотын төв оролгүйгээр үйлчилгээ авах боломж хангагдаж, түгжрэлийг сааруулахад ч нэмэртэй, иргэд цаг заваа хэмнэхэд ч тустай зүйл болсон. Үнэхээр л 20-30 минут дотор Баянхошуу, Баруунсалаа, Зүүнсалааны иргэд төрийн үйлчилгээг авдаг болсон нь “Хорин минутын хот” бодлого амьдралд хэрэгжиж буйн нэг жишээ юм.

Сэлбэ дэд төвийн бүсэд хамаарах 12 мянган айлыг ирэх жилээс нүүлгэн шилжүүлж тухайн бүс орчмыг орон сууцжуулах ажлыг бонд гаргаж шийдэхээр болжээ. Шархаданд дараагийн том төсөл хэрэгжүүлэх бондыг тун удахгүй Сингапур, Хонгконг зэрэг улсуудад танилцуулах ажээ. Дэд төвүүдийг орон сууцжуулахдаа цогцоор нь төлөвлөж, жишиг болгоно хэмээн Засгийн газар, нийслэлийн удирдлага хэлж байгааг онцлох учиртай.

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Улаанбаатар хотын бүсчилсэн хөгжил форум дээр хэлсэн үгэндээ “Төрийн байгууллагын төвлөрлийг задлахгүйгээр их сургуулиудыг орон нутгууд руу шилжүүлнэ гэж ярих нь утгагүй. Энэ бол хувиа хичээлт.1960 онд нийслэл дөрвөн районтой, 1992 онд есөн дүүрэгтэй болж байв. Одоо нийслэлд реформ хийх цаг болсон. Үүнийг хийхгүй бол эс үйлдэхүй болно.

Нийслэл реформ хийж чадвал Улаанбаатар “20 минутын хот” болж чадна. Эмнэлэг, цагдаагийн тасаг, ажил руугаа 20 минутад, цэцэрлэгт хүрээлэн, ЕБС, худалдааны төв рүү 15 минутад, цэцэрлэг, бага сургууль руу 10 минутад очдог болно. Манай нийслэл Хөшигийн хөндий рүү, Туул голоо дагаад Багануур, Налайх, Тэрэлж, Гацуурт руу тэлэх боломжтой. Өнөөдөр 86 га газарт байгаа Их Тойрууг Богд уул руу тэлмээр байна. Дархан цаазтай Богд уулыг нүхлээд туннель гаргая гэдэг зоригтой Ерөнхий сайд байгаагүй. Бүх зүйлд мухар сүсгээр ханддаг, ТЭЗҮ-ээ хүртэл үл тоодог баймааргүй байна” гэж байлаа.

Монгол Улсын бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалыг шинэчлэн батлуулж, бодитоор хэрэгжүүлбэл шинэ төвлөрлийн бүс, эдийн засгийн олон тулгуур, орон нутагт эдийн засаг тэлэх суурь бий болж, Улаанбаатар хот руу чиглэсэн шилжилт хөдөлгөөн, агаарын бохирдол, түгжрэл зэрэг тулгамдсан асуудал шийдвэрлэгдэх талаар Монгол Улсын Засгийн газар үзэж байгааг форумын дүгнэлт болгон ярилцсан юм.

Нийслэлд тулгамдсан уул овоо мэт олон асуудлын нэг нь хүн амын хэт төвлөрөл. Үүнийг шийдвэрлэх талаар Нийслэлийн эрх зүйн байд­лын тухай шинэчилсэн хуульд дагуул хотуудыг байгуулан хөгжүүлэх талаар тусгасан байдаг. Хөшигийн хөндийн нисэх онгоцны буудлыг түшиглэсэн Шинэ Зуун мод зэрэг дагуул хотууд байгуулах нь тулгамдсан ажлын нэг болоод байгаа. Уг нь босгож чадвал бурхны дутуу бүтээсэн сэрэг дүрээс цаашгүй орхигдсон Майдар сити гэж төсөл бий. Тэдгээрт 200 мянга гаруй хүн оршин сууж нийгэм, эдийн засгийн шинэ суурьшлын бүсийг цогцлоох төлөв байдаг. Дагуул хотуудад олон улсын эдийн засгийн чөлөөт бүс, худалдаа, үйлчилгээний төвүүдийг байгуулж банк, санхүүгийн байгууллага, бир­жүүд ч төвлөрөх боломжтой юм.

Төвлөрлийг сааруулахаас гадна олон улсын нисэх онгоцны буудлын зэргэлдээ орших Шинэ Зуун мод дагуул хотод бараа, бүтээгдэхүүн, ачаа тээшийг богино хугацаанд гаалийн баталгаат агуулах, худалдааны чөлөөт бүсэд татан авчрах үйлчилгээг нэвтрүүлэх боломж бий. Тэнд хүлээн авсан бараа, ачаа тээшийг кодоор дамжуулан шалган нэвтрүүлэх дамжлага, гаалийн баталгаат агуулах, хил дамнасан  цахим худалдааны төв зэрэг бүхэл бүтэн иж бүрдэл системийг цогцлооно. Тэр бүхнийг дагаад ажлын байрууд олширно. Шинэ Зуун мод дагуул хот наад зах нь худалдаа, ложистик, тээврийн томоохон зангилаа бүс болно. Шавыг нь хэдэн жилийн өмнө тавьсан “Богд хан” төмөр зам ч холгүй өнгөрнө. Ингээд дагуул хотоо хөгжүүлбэл Улаанбаатар хотын түгжрэл, утаа униар багасах боломж дүүрэн бий.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Улсын хэмжээнд өвөлжилт, хаваржилт хүндэрсэнтэй холбоотойгоор Монгол Улсын Засгийн газрын 2024 оны “Бэлэн байдлын зэрэгт шилжүүлэх тухай” 62 дугаар тогтоол, Эрүүл мэндийн сайдын 2024 оны “Өндөржүүлсэн бэлэн байдалд шилжүүлэх тухай” А/69 дүгээр тушаалын хэрэгжилтийг хангах хүрээнд Улсын гуравдугаар төв эмнэлгийн төрөлжсөн мэргэшлийн эмч нарын бүрэлдэхүүнтэй явуулын баг энэ сарын 6-14-нд хаваржилт хүндэрч буй Хэнтий, Дорнод, Сүхбаатар аймгийн алслагдсан сумдын иргэд болон отор нүүдлээр яваа малчдад эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүллээ.

Түүнчлэн хаваржилт нэн хүндэрсэн Хэнтийн Батноров сум, Дорнодын Мэнэнгийн тал дахь отрын бүс нутаг, Сүхбаатарын Баруун-Урт, Асгат, Сүхбаатар зэрэг алслагдсан сумдын 200 гаруй малчинд шаардлагатай эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг үзүүлсэн байна.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *