СУРВАЛЖИЛГА: Эрт илрүүлгийн үр дүн гарч, 1 сая өвчлөл илэрчээ

2022 оны тавдугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн Монгол Улсын нийт хүн амыг нас, хүйс, эрүүл мэндийн эрсдэлд суурилсан зонхилон тохиолдох халдварт болон халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэг, шинжилгээ, оношилгоонд хамруулах шийдвэрийг Засгийн газраас гарсан байдаг. Тэгвэл эрт илрүүлэг эхэлснээс хойш ойролцоогоор 1,3 сая иргэн хамрагдсан бол үүний үр дүн ямар байгаа талаар Ubn.mn сайт энэ удаагийн сурвалжилгаа бэлтгэн хүргэж байна.

2022 оны 05 сарын 01-ний өдрөөс 2023 оны 12 сарын 28-ны өдрийн байдлаар эрт илрүүлэг үзлэгт улсын хэмжээнд 1,298,710 хүн хамрагдсан нь нийт хамрагдвал зохих хүн амын 38.6 хувийг эзэлж байна.

Тэгвэл урьдчилан сэргийлэх Эрт илрүүлэг үзлэг оношлогоонд хамрагдсан иргэдийн дунд зонхилон тохиолдож буй өвчлөл болон бусад асуудлаар ЭМЯ-ны Нийгмийн эрүүл мэндийн газрын дарга Д.Баярболдоос тодруулахад,

Эрт илрүүлэгт хамрагдсан нийт иргэдээс 1 сая өвчлөл илрүүлсэн байна

“Эрт илрүүлэг үзлэг шинжилгээнд хамрагдсан 1,3 сая иргэнээс 1 сая орчим өвчний сэжигтэй тохиолдлыг илрүүлж, дараагийн шатны эмнэлэгт шилжүүлж, өвчнийг эмчлэх арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн байна. Мөн хамгийн их илэрсэн өвчлөл нь,

• Нэгдүгээрт, Хоол боловсруулах замын эмгэг
• Хоёрдугаарт, Дотоод шүүрэл тэжээлийн ба бодисын солилцооны эмгэгүүд
• Гуравдугаарт, Шээс, бэлгийн тогтолцоо
• Дөрөвдүгээрт, Зүрх судас
• Тавдугаарт, Амьсгалын замын өвчлөлүүд зонхилж байна. Эдгээр өвчлөлүүд нийт илэрч буй өвчлөлийн 90 орчим хувийг эзэлж буй. Эрт илрүүлгээр авч буй асуумж, судалгаагаар эрт илрүүлэгт хамрагдсан насанд хүрэгчдийн 2 хүн тутмын 1 нь идэвхтэй хөдөлгөөн хийдэггүй. 4хүн тумын 1 нь жимс ногоог хэрэглэдэггүй гэсэн дүр зураг харагдсан. Мөн үзлэг шинжилгээнд хамрагдсан хүмүүсийн 36,6 хувь нь жингийн илүүдэлтэй байна гэсэн үр дүн гарч ирсэн.

Түүнчлэн хүүхдүүдийн хувьд 6-17 настай хүүхдүүдийн 86,6 хувь нь шүд цоорох өвчтэй байна. Энэ нь бүх өвчний эхлэл байгаа тул 2024-2027 оны хугацаанд “Шүд” арга хэмжээг авч ажиллахаар болсон. Дээр нь нийт өвчлөлийн 55,5 хувь нь тухайн хүний зан үйлтэй холбоотой тул иргэдийн эрүүл мэндийн боловсролыг дээшлүүлхээр ЭМЯ, БШУЯ, ХНХЯ, БТСЯ хамтарсан 2024-2027 оны арга хэмжээний төлөвлөгөөг хамтрах хэрэгжүүлэхээр болсон.

Эрт илрүүлэгт хамрагдсан иргэдийг насны ангилалаар авч үзвэл 18-30 насны иргэдийн хамрагдалт хангалттай бус байна. Үүнд дүгнэлт хийхэд эдгээр насныхан ЭМД хамрагдалт хангалтгүй мөн өөрийгөө эрүүл гэж үзэж байгаатай холбоотой байна” гэв.

Эрт илрүүлэг үзлэгт хамрагдсан иргэдээс илэрсэн дээрх өвчлөлийн сэжигтэй тохиолдлын 574,919 /59.6 хувь/ эмэгтэй, 389 253 /40.4 хувь/ эрэгтэйчүүд байна.

Тэгвэл ЭМЯ-наас өгсөн мэдээллээр, /2023.12.28-ны байдлаар/

Нийт илэрсэн сэжигтэй тохиолдлын 557,728 буюу 57.8 хувь нь хоол боловсруулах тогтолцооны өвчин, 128,856 буюу 13.4 хувь нь дотоод шүүрэл тэжээлийн ба бодисын солилцооны өвчин, 86,553 буюу 9.0 хувь нь шээс бэлгийн тогтолцооны өвчин, 64,262 буюу 6.7 хувь нь зүрх судасны тогтолцооны өвчин, 31,249 буюу 3.2 хувь нь амьсгалын тогтолцооны өвчлөлүүд бүртгэгдсэн нь тэргүүлэх шалтгаан болж нийт өвчлөлийн сэжигтэй тохиолдлын 90.1 хувийг эзэлж байна.

Урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэг, оношилгоо, шинжилгээнд иргэдийг хамруулснаар хүний амь нас, амьдралын чанарт ноцтой хохирол учруулах, цаашид амьдралын чанарт ноцтой өөрчлөлт гаргаж болзошгүй өвчнийг эрт үед нь илрүүлж, улмаар үр дүнтэй эмчилж, ирээдүйд учирч болзошгүй хүндрэл, нас баралт, санхүүгийн дарамтаас сэргийлэх чухал ач холбогдолтой.

Тэгвэл бид эрт илрүүлэг, үзлэг шинжилгээнд хамрагдаж, улмаар өөрийгөө хөхний хавдартай байснаа мэдсэн нэгэн иргэнтэй холбогдож ярилсан юм. Иргэн Б.Нямжаргал,

Эрт илрүүлэгт хамрагдаж, хөхний хавдартайгаа мэдсэн

“Өнгөрсөн 2023 онд хөхний хавдар гэдэг өвчнөөр өвдсөнөө мэдсэн. Айдас дагуулсан хэдэн сар болж өнгөрсөн. Анх зургаадугаар сард эрт илрүүлэгт хамрагдаж, хөхний эход харуулаад хавдар шиг зүйл байна гэдэг мэдээг сонссон. Удалгүй наймдугаар сарын эхээр Улаанбаатар хотод ирж үзүүлээд 15 хоногийн дараа дахин ирж хариугаа авахад 1 хортой, 4 хоргүй хавдар байна гэж эмчийг хэлхэд дотор харанхуйлж, амьсгаа давхацсан. Тэгээд дахин 1 сарын хугацаанд шинжилгээний хариу хүлээх болтол 1 хортой хавдар нь хоргүй болж хувирсан. Ер нь өөрийгөө залуу гэж бодож битгий гаргуунд нь гаргаарай. Саяхан хагалгаандаа орж, хавдраа авахуулж, одоо бусдыг нь ажиглаж, хяналтдаа ороод явж байна. Тиймээс эрт илрүүлэгтээ хамрагдахыг бүх хүмүүст уриалж байна” гэлээ.

Эрт илрүүлгээр 18-61 насныхны дунд зонхилон тохиолдож буй “Элэг ба элгэн дэх цөсний сувгийн хорт хавдар”-ын 288 тохиолдол илэрчээ

Үзлэгт хамрагдсан 18-60 насны хүн амд хортой болон хоргүй хавдрын 5,653 сэжигтэй тохиолдол бүртгэгдсэн байна. Тодруулбал, 18-30 насны ангилалд 68 тохиолдол буюу 1.2 хувь, 31-45 насны ангилалд 2,351 тохиолдол буюу 41.6 хувь, 46-60 насны ангилалд 3,234 тохиолдол буюу 57.2 хувийг эзэлж байна.

31-45 насны ангилалд, элэг ба элгэн дэх цөсний сувгийн 34 хорт хавдар буюу 1.4 хувь, ходоодны хорт хавдар 32 тохиолдол буюу 1.4 хувь, хөхний хорт хавдар 31 тохиолдол буюу 1.3 хувийг эзэлж байна. Харин 46-60 насны ангилалд ходоодны хорт хавдар 99 тохиолдол буюу 3.1 хувь, элэг ба элгэн дэх цөсний хорт хавдар 95 тохиолдол буюу 2.9 хувь, хөхний хорт хавдар 40 тохиолдол буюу 1.2 хувийг эзэлж байна.

Тэгвэл 61-ээс дээш насны ангилалд 151,264 өвчлөлийн сэжигтэй тохиолдол бүртгэгдэж ходоодны үрэвсэл 31,252 буюу 20.7 хувь, бамбай булчирхайн үрэвсэл 12,893 буюу 8.5 хувь, анхдагч даралт ихсэх 7,486 буюу 4.9 хувийг эзэлж байна. Тус насны ангилалд хортой болон хоргүй хавдрын 1,878 сэжигтэй тохиолдол бүртгэгдэж элэг ба элгэн дэх цөсний сувгийн хорт хавдар 8.5 хувь буюу 159 тохиолдол, ходоодны хорт хавдар 6.7 хувь буюу 125 тохиолдол, улаан хоолойн хорт хавдар 61 тохиолдол буюу 3.2 хувийг эзэлж байна.

Өөрөөр хэлбэл, 18-аас дээш насны иргэдийн дунд

• Элэг ба элгэн дэх цөсний сувгийн хорт хавдар- 288 тохиолдол,
• Ходоодны хорт хавдар- 256 тохиолдол
• Хөхний хорт хавдар-71 тохиолдол
• Улаан хоолойн хорт хавдар- 61 тохиолдол тус тус илэрсэн байна.

Дээрх тоон үзүүлэлтээс харахад, 31-45 насныхны дунд элэгний хавдар зонхилж буй бол 46-60 насныхны дунд ходооны хорт хавдар, 61-ээс дээш насныханд элэгний хорт хавдар зонхилон тохиолдож буй аж.

Тэгвэл иргэдийн зүгээс эрт илрүүлэгт хэрхэн хандаж байгаа талаар зарим иргэдээс тодруулсан юм.

Залуучууд өвдөхгүй юм шиг санаж, эрт илрүүлэгт хамрагдахгүй байх шиг байна. Тиймээс өөртөө анхаарч эрт илрүүлэгт хамрагдаарай

“Миний хувьд 2022 оны 6-р сард эрт илрүүлэгт хамрагдсан. Эрт илрүүлэгт хамрагдсанаар хүн өөрийгөө ямар өвчинтэй байна түүнийгээ мэдэх боломжтой. Эрт мэдвэл түүнийгээ эмчлүүлэх ач холбогдолтой санагддаг. Залуучууд эрт илрүүлэгт хамрагдахгүй, тоохгүй яваад байна. Өөрсдөө залуу болоод ч тэр үү өвдөхгүй, зовохгүй юм шиг яваад байна. Гэтэл өөрт нь мэдэгдэхгүй ч ямар нэг шинж тэмдэг илэрч байж мэдэх юм. Тиймээс залуучуудаа эрт илрүүлэгт хамрагдаарай. Өөрт нь хэрэгтэй шүү гэж хэлье” хэмээсэн юм.

“Бараг жилийн өмнө эрт илрүүлэгт хамрагдсан. Өөрийнхөө эрүүл мэндийг ямар байгааг мэдэж авах хэрэгтэй санагдсан. Одоогоор ямар шинжилгээ авч байсныг сайн санахгүй байгаа ч эрт илрүүлэгт хамрагдсанаар өөрийнхөө өвчнийг эрт мэдээд, түүнийгээ эмчлүүлэх нь маш зөв санагдаж байгаа. Тиймээс хүмүүсийг эрт илрүүлэгт хамрагдахыг уриалж байна” гэв.

Мөн өөр нэгэн иргэн, “Мэдээж эрт илрүүлэгт хамрагдах хэрэгтэй. Гэхдээ миний хувьд одоогоор хамрагдаж амжаагүй байна. Түүнээс гадна эрт илрүүлэгт хамрагдсаны дараа дараагийн шатны эмчилгээнд мөн анхаарах шаардлагатай санагдаж байгаа” гэлээ.

Эрт илрүүлэгт хамрагдсан нийт иргэдийн дунд 7808 хавдрын тохиолдол илэрчээ

Урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэг үзлэг, шинжилгээ, оношилгоогоор бүртгэгдсэн өвчлөлийн сэжигтэй тохиолдол, 2022 оны 05 сарын 01-ний өдрөөс 2023 оны 12 сарын 28-ны өдрийн байдлаар дараах тохиолдлууд илэрсэн байна.

Эх сурвалж: ЭМЯ

Өвчний бүлэг /код/	Хүйс	Нийт	Насны Бүлэг
			0-5 нас	6-17 нас	18-30 нас	31-45 нас	46-60 нас	61-с дээш нас
I. Халдварт ба шимэгчит зарим өвчин /А00-В99/”	эм	19619	42	64	1530	5711	6882	5390
	эр	12353	39	80	1294	5172	3742	2026
	нийт	31972	81	144	2824	10883	10624	7416
II. Хавдар /C00-D48/	эм	5373	19	103	43	1718	2292	1198
	эр	2435	45	110	25	633	942	680
	нийт	7808	64	213	68	2351	3234	1878
III. Цус, цус төлжүүлэх эрхтэний өвчин ба дархлааны механизм хамарсан зарим эмгэг /D50-D89/	эм	6981	350	608	1739	2594	1185	505
	эр	2381	355	410	341	620	402	253
	нийт	9362	705	1018	2080	3214	1587	758
IV. Дотоод шүүрэл,тэжээлийн ба бодисын солилцооны өвчнүүд /E00-E90/	эм	84627	362	1430	2484	18620	39446	22285
	эр	44229	369	1548	2730	12518	17064	10000
	нийт	128856	731	2978	5214	31138	56510	32285
IX. Зүрх -судасны тогтолцооны өвчин /I00-I99/	эм	36882	18	325	3218	7713	14630	10978
	эр	27380	22	316	3852	6721	9241	7228
	нийт	64262	40	641	7070	14434	23871	18206
V. Сэтгэцийн ба зан төрхийн эмгэг /F00-F99/	эм	269	60	158	13	24	12	2
	эр	380	112	234	16	11	7
	нийт	649	172	392	29	35	19	2
VI. Мэдрэлийн тогтолцооны өвчин /G00-G99/	эм	2491	96	245	410	948	548	244
	эр	1601	138	311	243	467	294	148
	нийт	4092	234	556	653	1415	842	392
VII. Нүд ба түүний дайврын өвчин /H00-H59/	эм	9463	304	7881	45	327	547	359
	эр	6447	314	5500	31	159	255	188
	нийт	15910	618	13381	76	486	802	547
VIII. Чих ба хөхлөг сэртэнгийн өвчин /H60-H95/	эм	1144	212	913	2	7	5	5
	эр	1135	232	894	3	1	4	1
	нийт	2279	444	1807	5	8	9	6
X. Амьсгалын тогтолцооны өвчин /J00-J98/	эм	17246	1769	4335	2285	3798	3119	1940
	эр	14003	1901	4172	1775	2627	2211	1317
	нийт	31249	3670	8507	4060	6425	5330	3257
XI. Хоол боловсруулах тогтолцооны өвчин /K00-K93/	эм	317295	17341	86440	3589	81883	86697	41345
	эр	240433	18366	89422	3794	52920	50604	25327
	нийт	557728	35707	175862	7383	134803	137301	66672
XII. Арьс ба арьсан доорх эслэгийн өвчин /L00-L99/	эм	953	212	636	25	22	43	15
	эр	888	234	584	26	20	12	12
	нийт	1841	446	1220	51	42	55	27
XIII. Яс булчингийн тогтолцоо ба холбох эдийн өвчин /М00-М99/	эм	635	17	65	57	147	210	139
	эр	403	20	88	40	98	108	49
	нийт	1038	37	153	97	245	318	188
XIV. Шээс бэлгийн тогтолцооны эмгэг /N00-N99/	эм	59814	34	574	10529	21636	17917	9124
	эр	26739	555	1334	3286	7653	7985	5926
	нийт	86553	589	1908	13815	29289	25902	15050
XIX. Гэмтэл, хордлого ба гадны шалтгаант бусад тодорхой эмгэг /S00-T98/	эм	77	14	43	2	5	10	3
	эр	108	9	62	4	7	15	11
	нийт	185	23	105	6	12	25	14
XVI. Перинаталь үед үүссэн зарим эмгэг / P00-P96/”	эм	15	15	0
	эр	15	15	0
	нийт	30	30	0	0	0	0	0
XVII. Төрөлх гажиг, гаж хөгжил ба хромосомын эмгэг /Q00-Q99/	эм	3567	132	170	37	641	1215	1372
	эр	2512	209	259	38	402	744	860
	нийт	6079	341	429	75	1043	1959	2232
XVIII. Өөр бүлэгт ангилаагүй шинж тэмдэг, зовиур, эмнэлзүйн ба лабораторийн хэвийн бус үзүүлэлтүүд /R00-R99/	эм	8460	34	192	1194	2738	2863	1439
	эр	5807	37	145	1179	1888	1663	895
	нийт	14267	71	337	2373	4626	4526	2334
XXII. Шалтгаан нь тодорхойгүй шинэ өвчний урьдчилсан ангилал /U00-U49/	эм	8	2	1	1	2	2
	эр	4	1	0	1	2
	нийт	12	3	1	2	4	2	0
Нийт	эм	574919	21033	104183	27203	148534	177623	96343
	эр	389253	22973	105469	18678	91919	95293	54921
	нийт	964172	44006	209652	45881	240453	272916	151264

Улс орон даяар өнөөдрийг хүртэл эрт илрүүлгийн явц өрнөж буй. Тэгвэл Үзлэгт хамрагдсан иргэдийн 571,134 буюу 44.0 хувь нь эрэгтэйчүүд, 727,576 буюу 56.0 хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Байршлаар нь авч үзвэл,

• Улаанбаатар хот- 653,328 буюу 50.3 хувь
• Орон нутаг- 645,382 буюу 49.7 хувь байна.

Үзлэгт хамрагдсан нийт хүний,

• 675,746 буюу 52.0 хувь нь 0-17 насны хүүхэд,
• 622,964 буюу 48.0 хувь нь 18-аас дээш насныхан байна.

Түүнчлэн 2018-2022 оны хооронд бүртгэгдсэн хорт хавдрын шинэ тохиолдол жилээс жилд нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна.

Тодруулбал,

• 2022 он-6885 хорт хавдар
• 2021 он-5981 хорт хавдар
• 2020 он-6702 хорт хавдар
• 2019 он-6045 хорт хавдар
• 2018 он-6073 хорт хавдар шинээр бүртгэгдэж байжээ. Үүнээс үзэхэд улс орон даяар ирт илрүүлэг эхэлсэн 2022 онд хорт хавдрын шинэ тохиолдол эрс нэмэгдсэн байгааг дээрх графикаас үзэх боломжтой юм.

Бид эрт илрүүлгийн талаар СХД-ийн ЭМТ-ийн дарга Ч.Өнөрсайханаас тодруулахад, Тэрбээр,

Эрт илрүүлгийн үр дүн гарч байна. Гэвч иргэд эрт оношлуулахгүй цаг алдсаар эцсийн шатанд нь ирээд эмчилгээнд орж байна

“СХД-т 345 мянган хүн эрт илрүүлэгт хамрагдах ёстой. Үүнээс өнөөдрийн байдлаар 67 мянган хүн ам эрт илрүүлэгт хамрагдсан байна. Энэ нь нийт хүн амын 20 хувь нь л эрт илрүүлэгт орсон гэсэн үг. Эдгээр эрт илрүүлэгт хамрагдсан хүмүүсийг насны хувь авч үзвэл 18-30-ны залуучуудын идэвх хамгийн бага хувьтай буюу 10 хүрэхгүй хувьтай, 50-60 насныхан 40 гаруй хувьтай явж байна. Тэгэхээр 18-30 насны залуусыг эрт илрүүлэгт хамруулах зайлшгүй шаардлагатай байна.

Эрт илрүүлгийн үр дүн гарч байгаа гэж хэлж болно. Хавдрын тухайд нийт 15 тохиолдол илэрсэн байна. Тухайлбал, Умайн хүзүүний хорт хавдар, хөхний хорт хавдар гэх мэт хавдар илэрч байна. Мөн сэжигтэй тохиолдлууд ч илэрсэн. Угтаа эрт илрүүлэгт орж, эрүүл мэнддээ иргэн бүр анхаарвал ямар ч хавдар эдгэх бүрэн боломжтой шүү дээ. Гэвч иргэд маань эрт оношлуулахгүй цаг алдсаар байгаад эцсийн шатанд нь ирээд эмчилгээнд ордог. Энэ байдлыг зогсоох хэрэгтэй байна” гэлээ.

Мөн улсын хэмжээнд 0-17 насны 675,746 хүүхэд эрт илрүүлэгт хамрагдсанаас хүүхдийн өвчлөлийн 253 658 сэжигтэй тохиолдол бүртгэгдсэн байна. Бүртгэгдсэн тохиолдлоос шүд цоорох 194 298 буюу 76.6 хувь, шүдний гажиг 7 235 буюу 2.9 хувь, хараа муудах 3 007 буюу 1.2 хувийг эзэлж, тэргүүлэх өвчлөл болж байна. Бүртгэгдсэн шүд цоорох өвчний 160 427 тохиолдол буюу 82.6 хувийг 6-17 насны хүүхэд эзэлж байна.

0-17 насны хүүхдүүдэд хортой болон хоргүй хавдрын 277 тохиолдол илэрчээ

Түүнчлэн хүүхдийн өвчлөлийн дунд хортой болон хоргүй хавдрын 277 сэжигтэй тохиолдол бүртгэгдсэнээс 0-5 хүүхдийн 64 тохиолдол, 6-17 насны хүүхдийн 213 тохиолдол бүртгэгдсэн байна. Тухайлбал, 0-5 насны хүүхдүүдийн дунд,

• Эр бэлэг эрхтний хорт хавдар-13
• Хамрын хөндий ба дунд чихний хорт хавдар-5
• Гүйлсэн булчирхайн хорт хавдар-3 тохиолдол илэрсэн байна.

6-17 насны хүүхдүүдийн дунд,

• Гүйлсэн булчирхайн хорт хавдар-18
• Хамрын хөндий ба дунд чихний хорт хавдар-10
• Нүд ба түүний дайврын хорт хавдар-6 тохиолдол тус тус илэрсэн байна.

Эрт илрүүлгийн үр дүнд бүх насны иргэдээс хорт болон хоргүй хавдар илэрч буйг дээрх сурвалжилгаас харж болох юм. Эрт илрүүлэг, үзлэг шинжилгээний гол зорилго бол иргэдийн эрүүл мэндэд анхаарал хандуулж буй бол нөгөө талаас иргэд өвчнөө эрт оношлуулж, үзлэг шинжилгээнд хамрагдаж улмаар өөрийгөө эрсдэлээс хамгаалах юм. Тиймдээ ч эрт илрүүлэгт хүн бүр хамрагдаж, үүсэж болзошгүй аюулт өвчнөөс өөрийгөө хамгаалах хэрэгтэй байна.

Эх сурвалж: Ubn.mn

About Author