mnews.mn

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх өнгөрсөн оны аравдугаар сард Бүгд найрамдах Франц улсад төрийн айлчлал хийх үеэр Францын “Орано майнинг” групптэй уран ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээний ажлын хэсэг байгуулах протоколд гарын үсэг зурсан билээ. Улмаар 1.6 тэрбум ам.долларын ураны төслийн хөрөнгө оруулалтын гэрээг 2023 онд багтаан эцэслэх байсан ч тодорхой асуудлуудын улмаас хойшилж, төслийг хэзээ эцэслэн батлах нь тодорхойгүй байсаар өнөөдрийг хүрлээ.

-ТАТВАРЫН ТУХАЙ ХУУЛЬ БОЛОН БУСАД АСУУДЛААС ҮҮДЭЖ УРАНЫ ТӨСӨЛ УДААШИРСАН БӨГӨӨД ОЛБОРЛОЛТ ЭХЛЭХ ХУГАЦАА ХОЙШИЛЖ БОЛЗОШГҮЙ БАЙГАА-

Өнгөрсөн хоёдугаар сард бид “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн нэгдсэн стратеги, бизнес хөгжлийн газрын ахлах менежер Я.Өлзийболдтой ярилцаж, уг төсөлд ямар асуудлуудын улмаас саад учирч, удаашраад байгаа талаар тодруулахад тэрбээр, “Монгол Улсын татварын тухай хуульд дараагийн 40 жил өөрчлөлт оруулахгүй байх, зэрэгцээ ордуудыг эзэмших, усны төлбөр, цацраг идэвхит хог хаягдлыг хэрхэх зэрэг асуудлуудаас үүдэж гэрээ хэлцэл удааширч байгаа. Манай орны хувьд ураны төсөл анхных учраас маш хянуур ажиллах шаардлагатай байна. Мөн гэрээ хэлцэл удааширч байгаа учир уран олборлохоор төлөвлөсөн хугацаа 2028 оноос хойшилж магадгүй байгаа” талаар дурдаж байсан юм.

Ийнхүү Монгол Улс Францын төрийн өмчит “Орано майнинг” групптэй хамтран Дорноговь аймаг дахь Зөөвч-Овоо ураны ордын төсөл дээр Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулж, цэвэр эрчим хүчний түүхий эд олборлохоор зэхэж байгаа яг энэ үед ОХУ-ын талаас манай улсад бага оврын атомын цахилгаан станц барих саналыг өнгөрсөн оны аравдугаар сард тавьсан юм.

–ОХУ МАНАЙ УЛСАД БАГА ОВРЫН АТОМЫН ЦАХИЛГААН СТАНЦ БАРИХААР МОНГОЛЫН “МОН-АТОМ” КОМПАНИЙН ХООРОНД САНАМЖ БИЧИГ БАЙГУУЛСАН-

Тодруулбал, өнгөрсөн оны аравдугаар сард Эрчим хүчний салбарт Орос улс Монголд бага чадалтай атомын цахилгаан станц барих боломжтой гэж Оросын ерөнхий сайдын орлогч В.Абрамченко Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэтэй уулзахдаа хэлсэн талаар тус улсын төрийн мэдээллийн ТАСС агентлаг мэдээлж байв. Улмаар “Росатом” компани Монголд бага чадалтай, газар дээр суурилсан атомын цахилгаан станц (LNP) барихаар Төрийн корпораци болон Монголын “Мон-Атом” компанийн хооронд холбогдох санамж бичигт гарын үсэг зурлаа. Дубайд болж буй НҮБ-ын Уур амьсгалын өөрчлөлтийн суурь конвенцид (COP28) оролцогч талуудын 8 дугаар бага хурлын үеэр уг баримт бичигт гарын үсэг зурсан гэж ОХУ-ын Livejournal сайтад энэ сарын 7-ны өдөр мэдээлжээ.

Иймд Монголын ураны төсөл улс төрийн саадтай тулгарч байж болзошгүй гэх мэдээлэл бий. Тухайлбал, Монгол Францын хооронд хэрэгжүүлэх гэж буй ураны хэлэлцээрийг амжилтгүй болгохын тулд Оросууд манай улсад бага оврын атомын цахилгаан станц барьж өгөх санал тавьсан байж болзошгүй байгаа юм.

–ОХУ-ААС МАНАЙ УЛСАД АТОМЫН ЦАХИЛГААН СТАНЦ БАРИНА ГЭХ ХЭЛЭЛЦЭЭРТЭЙ ДАВХЦАН ФРАНЦ УЛС КАНАДААС УРАН ОЛБОРЛОХ НӨӨЦ БОЛОМЖОО НЭМЭГДҮҮЛЖ БАЙГАА-

Тэгвэл энэ үйл явдалтай зэрэгцэн Франц улс Монголоос гадна хэдийнээ өөр улсаас уран олборлохоор сонирхож эхэлсэн талаар “Le Monde France” хэвлэлд онцолжээ.  Тодруулбал, Канад улс бол дэлхийн ураны зах зээлийн 10 орчим хувийг эзэлдэг ба Францаас илүү өргөн уудам газар нутагтай ч хүн ам цөөтэй улс. Канад улсын Саскачеваны зүрхэнд орших “Cigar Lake” уурхай нь сүүлийн жилүүдэд уранаар дэлхийн хамгийн баян ордуудын нэгд тооцогдоод буй. Түүнийг боловсруулдаг “McClean Lake” тээрэмийг Францын Ораногийн охин компани ажиллуулдаг бөгөөд үйлдвэрлэлийнхээ 40 хувийг Францын үндэстэн дамнасан EDF цахилгаан үйлчилгээний компанид зардаг болжээ.

Францаас том, хүн амаараа 70 дахин бага энэ муж нь ашигт малтмалын баялаг ихтэй. Газрын хэвлийд Кали, лити, зэс, гели, газрын ховор элемент, юуны түрүүнд уран зэрэг эрчим хүчний хэрэглээнд шаардлагатай гэж Канадын тодорхойлсон 30 чухал, стратегийн ашигт малтмалын 23 нь агуулагддаг байна. Канадын ураны нөөц 588,500 тонн буюу дэлхийн мэдэгдэж буй нөөцийн 10 хувьтай тэнцэх тул Франц улс тус улсаас олборлож буй уранаа нэмэгдүүлэх хүсэлтэй байгаа талаар “Lemonde france” сайтын нийтлэлд онцлон дурдсан байгаа юм

Франц Улс Нигер болон ОХУ-аас баяжуулаагүй уран авч эх үүсвэрээ хангадаг байсан ч дайны нөхцөл байдлын улмаас Европын орнууд ОХУ-д хориг тавьснаар Франц улс Оросоос авдаг байсан ураны хэрэглээгээ Монголоос нөхөж, их хэмжээний хөрөнгө оруулах төлөвтэй байсан. Гэтэл Орос Улс манай улсад амотын цахилгаан станц барих санамж бичигт гарын үсэг зурсан гэх мэдээлэлтэй зэрэгцэн Франц Улс эх үүсвэрээ хангах өөр орныг хэдийнээ сонирхоод эхэлжээ. 

Монгол Улс Баялгийн сантай болж, төрийн өмчийн
компаниудын ашигаас иргэдийнхээ нэрийн дансанд
хуваарилан, бэлэн бусаар зарцуулах боломжийг олгож байгаа билээ.Гэхдээ, ингэлээ гээд үнэхээр
Монгол Улс, монголчуудад ашигтай тусах уу гэдэгт
одоогоор хариулт алга байна. Бодох, засаж сайжруулах зүйл харин их харагдана.
Иргэдийн нэрийн дансанд бичигдэх мөнгө нь
“Эрдэнэс Монгол”-ын мэдэлд байгаа долоон
компанийн ногдол ашигаар хязгаарлагдсан
тохиолдолд маш бага хэмжээтэй байгаа. Энэ нь эрх
баригчид болон ард иргэдийг ногдол ашигаа
нэмэгдүүлэх талаар санал тавихад хүргэсэн. Олон ч
арга зам байна. Харин сонголт нь олон янзын үр дагавартай байж болохоор байна.
“Эрдэнэс Монгол”-ыг тэлэх хамгийн хялбар арга бол
Стратегийн жагсаалтад багтсан 16 ордоо бүгдийг нь
нэгтгэх, улмаар хавсралтад багтсан 39 орд руу орох
явдал мөн. Гэхдээ, хэрэгжүүлэх арга замын хувьд
бодолцох юм байна. Янз бүрийн шийдлүүд бий.
Жишээ нь, төр стратегийн ордуудаа буцаж авлаа
гэхэд эргэлтэд оруулах боломж хэр байгаа вэ.
Ямартай ч улс өөрийн хөрөнгөөр эргэлтэд оруулах
боломж одоо болтол бүрдээгүй байгаа гэдгийг эдийн
засагчид хэлж байна.
Төр Цагаан суваргын ордын зөвхөн 34 хувийг
эзэмшихэд 350 сая ам.доллар оруулах ёстой болж
байсан жишээ бий. Багагүй хэмжээгээр өсгөсөн дүн
байсан гэж бодсон ч хэцүү. Хэрвээ төр өөрөө
хөрөнгөө гаргаад ажиллуулна гэвэл олон жил
шаардана.

Хоёрт, Баялгийн сангийн хууль батлагдсанаар
стратегийн ордын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчийн
хувь эзэмшил 34 хувиар хязгаарлагдсан. Хайгуулын
ажилд хөрөнгө оруулаад том орд олоод, 34- өөс дээш
хувь эзэмшье гэвэл Монголын төртэй тохиролцох
болно. Ер нь Ашигт малтмалын тухай хуулийн 5.8 нь ирээдүйд нээгдэх стратегийн орд гэхээсээ одоо
байгаа “Оюутолгой”-д л зориулсан заалт гэж
харагдаж байгаа. Тэгэхээр, Оюутолгойн жишигээр,
орд олбол Оюутолгойн жишгээр 66 хувиа эзэмшээд
явах, Ашигт малтмалын 5.8-д захирагдах хоёр өөр
бөгөөд хөрөнгө оруулах сонирхолд сөргөөр нөлөөлөх
нь тодорхой юм.
Тэр ч байтугай, аман дээрээ нэгийг яриад, ачир
дээрээ улс орно тусгаарлаж байгаа дохиог өгч
байгаа явдал гэдэг талаас нь хараад үзэхэд гэмгүй.
Баялгийн сантай болж, иргэдэд жилдээ 500,000
төгрөгийн ногдол ашиг өгдөг болох гээд ирээдүйд
хоёр дахь, гурав дахь Оюутолгой, Таван толгойг нээх
хөрөнгө оруулалтыг зогсоож байвал хүндээ
хөнгөнөөс өгсөн хэрэг болно.
Ер нь, төрд ашигт малтмалын орд байснаар ард
түмэнд ашигтай байдаг гэдэг ойлголт өөрөө
өрөөсгөл. Эргэлтэд орж, ашиг олж, төлсөн татвар нь
ард түмэнд ашиг болж очиж байж л ашигтай гэж
үзнэ. Тиймээс ард түмний өмч болох ашигт
малтмалын ордыг эзэмшчихээд ашиггүй ажиллуулах
эрх хэн ч, тэр байтугай төрд ч байхгүй.
Тиймээс төрд юм авна гэхээсээ илүү, одоо төрд
байгаа, ашиггүй ажиллаж хэдэн дарга нарын амьдрах
арга болчихсон 30 гаруй компаниа цэгцлэх, хувийн
хэвшлийн хяналт оруулж ашигтай ажилладаг болгох
нь илүү оновчтой байж мэднэ.

Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хорооны 2024 оны 5 дугаар сарын 13-ны өдрийн ээлжит бус хурлаар эдийн засаг, банк, санхүүгийн зах зээлийн өнөөгийн байдал, гадаад, дотоод орчны төлөв, эрсдэлийг харгалзан үзээд бодлогын хүүг 1 нэгж хувиар бууруулж, 11 хувьд хүргэх шийдвэр гаргалаа.

Жилийн инфляц 2024 оны 4 дүгээр сард улсын хэмжээнд 6.4 хувь, Улаанбаатар хотод 6.1 хувьтай гарлаа. Монголбанкнаас 2022 оноос хэрэгжүүлж буй мөнгөний бодлого нь инфляцыг бууруулж, тогтворжуулах нөлөө үзүүлж байна. Түүнчлэн, импортын бараа, бүтээгдэхүүний инфляц саарах хандлага үргэлжилсний зэрэгцээ дотоодын хүнсний гол нэрийн бараа, бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт тогтворжсоноор инфляц ийнхүү буурлаа. Цалин, тэтгэврийн өсөлт, төсөв, түүнтэй адилтгах санхүүжилт нь инфляцыг нэмэгдүүлэх эрсдэлтэй хэдий ч түүний нөлөө хүлээлтээс бага байгаа тул инфляцын богино хугацааны төсөөллөө буурууллаа.

Гадаад эрэлт, экспортын биет хэмжээ өндөр байгаа нь валютын орох урсгал, төлбөрийн тэнцэлд эергээр нөлөөлж байна. Зудын нөхцөл байдлаас шалтгаалан малын зүй бус хорогдол өвлийн саруудад огцом нэмэгдсэн нь хөдөө аж ахуйн салбарын үйлдвэрлэл, цаашлаад эдийн засгийн өсөлтөд сөрөг нөлөө үзүүлэхээр байна. Иймд Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хороо эдийн засгийн дунд хугацааны тогтвортой өсөлтийг дэмжих зорилгоор бодлогын хүүг 1 нэгж хувиар бууруулахаар шийдвэрлэлээ. Энэхүү бодлогын шийдвэр нь дунд хугацаанд инфляцыг зорилтот түвшинд тогтворжуулах, макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах зорилттой нийцтэй болно.

Цаашид эдийн засгийн гадаад, дотоод орчин, инфляцын төлөв хэрхэн өөрчлөгдөхөөс хамаарч бодлогын дараагийн алхмыг тухай бүр авч хэрэгжүүлнэ.

Мөнгөний бодлогын хорооны хуралдааны хураангуй тэмдэглэлийг хоёр долоо хоногийн дараа Монголбанкны цахим хуудаст байршуулна.