Ш.Отгон-Өлзий: Нийт бизнес эрхлэгчдийн эрх ашгийг нэгдүгээрт тавьж төр, өрийн дарамтыг бууруулах, экспорт руу чиглэсэн бодлого хэрэгжүүлж үр дүнд хүргэнэ

МҮХАҮТ-ын Ерөнхий­лөгчийн сонгууль энэ сарын 20-нд болно. Нэр дэвшигч “Монгол Брэнд Холбоо”-ны тэргүүн Ш.Отгон-Өлзийтэй ярилцлаа.

-Та МҮХАҮТ-ын Ерөн­хий­­лөгчийн сонгуульд нэр дэвшиж байна. Уншигчдад өөрийгөө танилцуулахгүй юу?

-Миний нэр Шагдарсүрэнгийн Отгон-Өлзий, МУИС-ийн Математик компью­терийн сургуулийг Програм хангамжийн инже­нер мэр­гэжлээр, БНХАУ-ын Тай­ваньд Олон нийтийн бодлого судлаачаар мастер хамгаалсан, төрийн алба, хувийн хэвшил, олон нийтийн байгууллага гээд салбаруудад 20 орчим жил ажилласан туршлагатай.

Анх 2005 онд ажлын гараагаа Бодь групп, Электроникс салбараас эхлэн хувийн хэвшлийн салбарт үйл ажиллагааг нь автоматжуулах, програм хангамж технологийн шинэч­лэл, шийдэл гаргах төсөл хөтөлбөрүүдэд төслийн менежер, шинжээч, програм хангамжийн инже­нерээр ажлын гараагаа эхэлж байсан. Энэ чиглэлээр төр хувийн хэвшлийн салбарт төрийн олон арван байгууллагуудын дэд цахим системүүд, цахим хуудаснууд, тусгай зориулалтын мэдээлэл технологийн прорграм хангамжийн шийдлүүдийг баг хамт олноороо боловсруулж хэрэглээнд нэвтрүүлэн ажилласан юм. Энэ төсөл хөтөл­бөрүүд дотор ЕТГ-ын төсөл хөтөл­бөрүүд захиалгаар хэрэгжиж энэхүү төслийн багт хариуцлагатай сайн ажилласан. Мөн мэдлэг ур чадвар тэнцсэн бо­лов уу 2010 оноос Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тамгын газарт Хэвлэл мэдээлэл олон нийттэй харилцах албанд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн олон нийтийн сувгууд, тамгын газрын IT,  болон тамгын газрын албан ёсны цахим хуудас олон нийтийн сүлжээг хариуцах, хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд, олон нийт­тэй харилцах гээд хариуц­лага өндөртэй салбар хариу­цан 7 жил гаруй хугацаанд 2 Ерөн­хийлөгчийн багт олон нийт­тэй харилцах мэргэжилтнээс эхлээд, Мэргэжилтэн, Референт, Шинжээч, Төрийн албан хаагч, Хэлтэс алба­ны ахлах, дарга болтлоо дэвшиж мерит зарч­маар явж төрийн алба­ны шал­галтад тэнцэн тангараг өргөн төрийн албанд ажилласан түүхтэй.

2016 оны 9 дүгээр сард Мон­голдоо бүтээц­гээе уриатай “Монгол Брэнд холбоо”-г хэсэг нөхдийн хамт үүсгэн байгуулсан. “Монгол брэнд холбоо нь Монголын жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдээс эхлээд үндэсний томоохон  үйлвэрлэгчдийн брэнд бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг дотоодын болон олон улсын зах зээлд цахим хэлбэрээр таниулан сурталчлах,  борлуулалтыг нэмэг­дүүлэх, экспорт хийхэд дэмжлэг үзүүлэх зорилготой. Тухайн үед засгийн газраас импортыг орлох экспортыг нэмэгдүүлэх бодлого хэрэгжиж байсан энэ хүрээнд Монголдоо үйлдвэрлэгч, бүтээгчдээ дэмжих чиглэлээр МОНГОЛ БРЭНД www.mongolbrand.mn онлайн платпормыг хөгжүүлж түлхүү уул уурхайн бус салбарыг сурталчлан таниулах, түгээн дэлгэрүүлэх, борлуулалтад бодитоор дэмжлэг үзүүлэх чиглэлээр  илүүтээ ажиллаж одоогоор бид энэхүү системдээ 400 орчим жижиг дунд үйлдвэрлэгчдийн 1000 орчим бараа бүтээгдэхүүний танилцуулга зураг мэдээллийг нийтлэн ажиллаж байна.

Мөн ЖДҮ-эрхлэгчдийн 50 гаруй нийтлэл медиа нэвтрүүлэг, контент бүтээж, бүтээгдэхүүн  үйлчилгээний мэдээ мэдээллийг тусгайлан бэл­дэж Монгол брэнд төслийн www.mongolbrand.mn цахим хуудас олон нийтийн сүлжээнд байршуулж, интернэт, сошиал ме­диа хэрэглэгчдэд хүргэсэн ажлуудыг шат дараатай хийж  ирлээ. Дашрамд бидний бүтээсэн энэхүү платформд бараа бүтээгдэхүүн,  үйлчилгээний мэдээллийн зураг дүрс, тайлбар­тайгаар өөрийн интернэтэд хол­богдсон бүхий төхөөрөмжөөр бүрт­гүүлэн орж үнэ төлбөргүй нийтлэх мэдээллийн санд илгээж нийтэлж удирдах  бүрэн  боломжтой системийг IT-ийн чадварлаг баг хамт олонтой хамтран загварчилж төсөл дээр гар бие, сэтгэл хөрөнгө оруулалт зарцуулсан ажилласаар ирлээ.

-Та ЖДҮ-бизнесийг дэмжих чиглэлээр чамгүй их ажлууд хийж Бодлого боловсруулах чиглэлээр хийсэн ажлуудаасаа хуваалцвал?

-2018 оноос 2020 оны хооронд БНХАУ-ын Тайваньд Олон нийтийн бодлогын чиглэлээр суралцсан. Энэ хугацаандаа судалгааны сэдэвээ илүү Монгол Улсын эдийн засгийн салбарт болон өөрийн ирээдүйн ажил албанд хэрэгтэй гэж тооцож “БНХАУ-МОНГОЛ УЛС-ОХУ-ын эдийн засгийн коридорын хэрэгжилт, Монгол Улсад учрах үр нөлөө” сэдвээр судалгаа хийж Магистрын зэрэг хамгаалсан.

Бид  зөвхөн   ЖДҮ эрхлэгчдийн   50 гаруй  нийтлэл  медиа нэвтрүүлэг, 400 орчим жижиг дунд үйлдвэрлэгчдийн 1000 орчим бараа бүтээгдэхүүний танилцуулга нийтлээд зогсоогүй төрийн албанд зүтгэж байхдаа Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зүгээс  үйлдвэрлэлийг дэмжих зарлиг гаргуулах чиглэлээр судалгааг хийж засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлж ажилттай ажилласан.

2015 оны 1 дүгээр сарын 29-ний өдрийн 09 дугаартай Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн  үйлдвэржилтийг эрчимжүүлэх талаар засгийн газарт чиглэл өгөх тухай зарлиг гаргуулсан энэхүү зарлигт Монгол Улсын эдийн засгийн бие даасан байдал, тогтвортой өсөлтийг хангах зорилтын хүрээнд төр болон хувийн хэвшлийн түншлэлийн бүтээлч хамтын ажиллагааг хөхиү­лэн дэмжиж, экспортыг нэмэг­­­дүүлэх, импортыг орлох, нэмүү өртөг шингэсэн, өрсөлдөх чадвартай, байгаль орчинд ээлтэй бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг эрчимжүүлэх зорилгоор 13 зүйл заалт бүхий Засгийн газрын хэрэг­жүүлэх чиглэгдсэн зарлиг гарсан.

Мөн 2017 онд тэдгээр үйлдвэр­лэгчдийн бүтээсэн Монголын Брэндүүдийг олон улсад экспорт хийхэд дэмжиж, урамшуулах, олон улсад сурталчлан таниулах зорилготой зарлигийн төсөл боловсруулж 6 сар ажиллаж засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлсэн харамсалтай нь 2016 онд ээлжит УИХ-ын сонгуулийн үр дүнгээр байгуулагдсан засгийн газар хүлээж аваагүй буцааж бидний хүргүүлсэн төсөл хөтөлбөрийг хуулбарлаж “Үндэсний брэндийн зөвлөл” гэдэг ЗГХЭГ-ын даргын дэргэд байгууллага байгуулж эхний жил 5 тэрбум дараагийн жил 5 тэрбум төгрөг юунд зарцуулсан тодорхойгүй 10 тэрбум төгрөг хэрэгжүүлж дуусгаад сүүлд тэр байгууллагаа татан буулгасан түүхтэй юм билээ. Тэр мөнгө жинхэнэ стандартаа нэвтрүүлж  бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэж эхлээд олон улсад гаргах гэж байсан байгууллагуудад очсон бол өнөөдөр хэд дахин нэмэгдээд Монголд цэвэр валют орж ирж шууд болон дам хэлбэрээр эдийн засагт эерэг нөлөөг үзүүлж олон ажлын байр нэмэгдэж эерэг нөлөөг үзүүлэх байсан.

Тэгэхээр төрийн түвшинд нэг бодлого боловсруулж амжилттай батлагдсан нөгөө нь хуулбарлагдаж муу хүмүүсийн гараар орж нөгөө ЖДҮ-ийг дэмжих зээлийг дээгүүрээ хуваагаад идсэн шиг муу түүх давтагдсан. Харамсалтай…

-Танай холбоо АНУ-ын талтай их холбоо хамтын ажиллагаатай төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлж ирсэн энэ талаар хуваалцвал?

-2018 онд Миний бие АНУ-д зочилж “Монгол Брэнд холбоо” ТББ, АНУ-ын Вашингтон дахь “Ази Америкийн Худалдааны Танхим”-тай хамтран “Америкт экспортолъё” хамтарсан хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэх яриа хэлэлцээг амжилттай хийж. Тус хөтөлбөрийн хүрээнд 2019 онд Ази, Америкийн Худалдааны Танхимын нэр бүхий БНХАУ-ын олон аж ахуйн нэгжүүдийн бараа бүтээгдэхүүнийг АНУ-ын зах зээлд амжилттай гаргаж чадсан чадварлаг чиглэл бүрийн 4 экспертийг Монгол Улсад урин ирүүлж тэдгээр экспертүүд манай улсын бизнес эрхлэгчдэд зориулан АНУ-ын зах зээлд бүтээгдэхүүнээ экспортлох боломжийн талаар тусгайлсан сургалтыг зохион байгуулж, төслийн үнэлгээг хийж тус тусад нь хаалттай хэлбэрээр бизнесийн зөвлөгөө өгч ажилласан. Шалгарсан байгууллагуудын төлөөлөл АНУ-ын талд зочилж бизнесээ өргөжүүлэх ажлууд эрчимжих төлөвлөгөөтэй байгаад ковидийн улмаас хил гааль хаагдсан асуудлуудаас хойшлогдож байгаад 2023 оноос дахин сэргээж тодорхой үр дүнгүүд гарч байгаа тухайлбал 2023 оны 3 дугаар сард АНУ-ын Нью Иорк хотод Монголын талаас Мэдээллийн технологийн Эхлэл групп, Авто машины үйлчилгээний чиглэлийн Омерта, Уул уурхайн түүхий эдийг иноваци технологи шингээн хийн түлш гаргах салбарын төлөөлөл “Бизнес хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх боломжууд”, АНУ-ын хил гааль, татвар, хууль эрхзүй, хөрөнгө оруулалтын боломжууд, зах зээлийн судалгаа, брэнд маркетинг хэрхэн хийх, экспорт, импортын нөхцөлүүд, үйл ажиллагааны стратеги, худал­даа хамтын ажиллагааны бай­гууллагуудтай танилцах, хамтран ажиллах эхлэлийн хөтөлбөрүүд багтсан сургалт арга хэмжээ амжилттай болж өндөрлөлөө. Мөн 6 дугаар сард Монголоос Олон Улсын Тээврийн салбарт ажилладаг баг хамт олон хамрагдаж АНУ-ын тракны бизнест хөрөнгө оруулалт хамтын ажиллагааг өргөжүүлээд ажиллаж үр дүнгүүд гарч байгаа сайн жишээнүүд олон байна.

-Монголоос Уран зургууд экс­порт хийж олон улсад борлуулж буй төслөөсөө танилцуулахгүй юу?

-2021 оноос Монголынхоо уран бүтээлчидтэй хамтран ажиллаж, уран бүтээлийг гадны зах зээлд нэвтрүүлэх, худалдан борлуулах, Монгол Улсынхаа түүх соёл, ёс заншлыг түгээн дэлгэрүүлэх түүгээр дамжуулаг сурталчлах урлагаа экспорт хийх ажлыг эхлүүлээд байна. Үүний хүрээнд хийгдэж буй нэг төсөл бол АНУ-ын                                                    www.FINEARTAMERICA.COM уран бүтээлийн худалдааны цахим хуудсанд /MONGOL ART/ https://fineartamerica.com/profiles/1-mongol-art  нэртэй өрөөг албан ёсоор нээн ажлуулсан. Энэхүү  өрөөндөө Монгол Уран бүтээлчдийн  бүтээлүүд, фото зургийг нэгтгэн нийтлэх, эдийн засгийн эргэлтэд оруу­лах, дижитал хэлбэрээр  дэлхийн зах зээл дээр худалдан борлуулж 14 Монгол уран бүтээлчийн 458 бүтээл зарагдаж байна. Одоогоор 25 бүтээлүүд жижиг том хэлбэрээр амжилттай  борлуулсан ам долларууд бидний дансанд төвлөрсөн уран бүтээлчдээ тохирсон төлбөрийг нь өөрөөсөө хийгээд амжилттай явж байна яг  өнөөдөр 16,945 гадаад  дотоодын зочид үйлчлүүлэгчдэд Монголын соёлоо, уран бүтээлүүдээ сурталчиллаа. Нэг том асуудал байгаа  Paypal олон улсын төлбөр тооцоогоор бидний орлого Монгол Улсруу шилжиж орж ирэхгүй байгаа. Энэ чиглэлээр Монгол Банк, Сангийн яам, Засгийн газар маш муу ажиллаж байгаа. Монгол банкнаас эхлээд салбарынхантай уулзаж байгаа шийдэл гарна гэдэгт найдаж байгаа энэ талаар тусад нь дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгнөө.

Бидний нэгдсэн Fineartamerica.com платформ нь 2006 онд анхлан үүсгэн байгуулагдсан АНУ-ын технологи, хэвлэлийн компани юм. Одоогоор тус платформ олон улсын 100,000 мянган уран бүтээлчдийн 10 сая гаруй уран бүтээлүүд цахим хэлбэрээр нэгдэж хэрэглэгчдийн  бүх төрлийн хэрэгцээг хангах шийдлээр хэвлэгдэж олон улсад худалдаалагдаж байна. Тус бай­гууллага  нь хэрэглэгчдийн маркетинг сурталчилгаа хийх боломж, худал­дан авалтын данс тайлан тооцоо, тээвэр, хүргэлт, хэвлэл гэх зэрэг уран бүтээлчид гардаг бүх хүндрэлтэй асуудлуудыг цогцоор нь шийдсэн нэр хүндтэй олон улсын байгууллага юм.

-Эдийн засаг бизнесийн салбарын  нөхцөл байдал ямар­шуу байна?

-Монгол Улсын Эдийн засаг бизнесийн салбарын нөхцөл байдал гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт хумигдсан нэг хүнд ноогдох өр 30 орчим сая төгрөгт хүрсэн өрсөлдөх чадварын индексүүд муу хэвээр байгаа тэр тусмаа жижиг дунд үйлдвэр эрхлэгчдийн байдал хүндэрч үүд хаалгаа хаасан ковидийн дараах эдийн засгийн байдал бүрэн тогтворжоогүй гээд олон үзүүлэлт төдийлөн сайнгүй байна.

Өнөөдрийн байдлаар Үйл ажиллагаа явуулж байгаа 89,425 Үйл ажиллагаа эрхлээгүй 47,225 Үйл ажиллагаагаа түр зогсоосон 110,057 зөвхөн энэ онд үйл ажиллагаагаа бүрэн зогсоосон 3,910 олдохгүй байгаа болон бусад шалтгаантай 4,259 нийт 254,876 аж ахуйн нэгжүүд бүртгэгдсэн  статистик тоон мэ­дээлэл байгаа ковид болон төр, өрийн дарамтаас шалтгаалж шинээр 8 мянган аж ахуйн нэгжүүд хаалгаа барьсан. Нарийвчилсан статистик судалгаагаар харахад идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байсан 40.000 мянган аж ахуйн нэгжийн тоо 32.000 хүрч буурч хамгийн багаар тооцоход 40.000-50.000 мянга түүнээс ч илүү иргэд ажлын байраа алдаж тэдний гэр бүл эрсдэлтэй гэдэг нөгөө улны гэдэг ангилал руу жин дарах тоонд нөлөө үзүүлж ихэнх нь Солонгосыг зорьсон. Энэ бол Монгол Улсын эдийн засаг нийгмийн байдалд шууд нөлөөг үзүүлж байгаа. Иймд эдгээр сөрөг үзүүлэлтүүдийг багасгах эерэг үзүүлэлтүүдийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр  төр хувийн хэвшил бүх сектерүүдтэй хурдтай, уялдаатай ажиллах нэн шаардлагатай байгаа. Аль нэгэн намын эдийн засаг гэж байхгүй Монгол Улсын Эдийн засаг л гэж байгаа.

-Ерөнхийлөгчид нэр дэвших­дээ дэвшүүлсэн мөрийн хөтөл­бөрөөсөө хуваалцвал?

-Энэ удаагийн танхимын сонгуульд маш тодорхой 5 бүлэг дэд хөтөлбөртэй цомхон хэмжигдэхүйц, стратегийн мөрийн хөтөлбөр боловсруулсан.

Энэхүү стратегийн хөтөлбөр маань танхимын өмнө хийж хэрэг­жүүлсэн сайн төсөл хөтөлбөрүүд цааш үргэлжлэх, саар ажил төс­лүүдийн бодлогын алдааг засаж сайжруулахад чиглэгдсэн ирээдүйг харсан судалгаа, үндэслэлтэй хэрэгжүүлэхэд гацаа багатай мөрийн хөтөлбөр дэвшүүлж байгаа. Энэ хөтөлбөрийн цөм нь жижиг дунд үйлдвэр эрхлэгчдийг түрүүлж бодитоор дэмжиж, тэлэх, тэдний ажил үйлчилгээг хэрэгжүүлэх явцад гацаад  байгаа саад тээг төрийн дарамт, уялдаа холбоог менежмент хийх, бизнесийн, үйлдвэрлэлийн явцад дотоодын болон олон улсад мөрдөгдөх стандартуудыг яаралтай зөв бодлогоор бүх салбарт тэгш хүртээмжтэй  нэвт­рүүлэх,  Уул  уурхайн бус сал­барт экспортын баримжаатай зоригтой алхсан шийдлүүд, гадаад хамтын ажиллагаа, эргэлт болон үйлдвэрлэлийн хөрөнгө оруулалтыг татах, нутагшуулах бодлогууд, олон улсын зах зээлд бусад улс орнуудын бараа бүтээгдэхүүнийг холбож гаргаж чаддаг туршлагатай баг, хамт олнууд олон улсын бизнесийн байгууллагуудтай баг болж хамтран ажиллах боломжуудыг эрэлхийлсэн заалтуудтай товч, тодорхой  цөөн заалтуудтай цогц цөм хөтөлбөр боловсруулсан.

Миний хувьд бодлого боловс­руулан түүнийгээ хэрэгжүүлсэн бодит хөрсөнд ургуулж бас сайжруулсан, мөн алдсан оносон олон туршлага байна. Эдгээр туршлагаа олон жи­лийн түүхтэй Монгол Улсын тусгайлсан хуультай, дагаж мөрдөх дүрэм журамтай МҮХАҮТ хэмээх энэ том их айлд өмнөх болсон болоогүй гэдэг тал руу анхаарал бага хандуулж тэнд бэлтгэгдсэн хамт олон албан хаагчидтай нийцэж халаа солио бүтцийн өөрчлөлт энэ тэр хийхгүй манлайлал үзүүлж төр хувийн  хэвшил, бизнесийн салбарын бүх талуудтай ээлтэй, нээлттэй, хариуцлагатай дэмжиж хамтран ажиллаж чадна гэж үзэж итгэл дүүрэн байгаа.

Мөн хувь хүний хувьд шийдсэн нэг шийдэл гэвэл зөвхөн танхимын ажлыг өдөр тутам хэрэгжүүлж өөрөө хувийн хэвшил компани бизнесийн үйл ажиллагаа давхар эрхлэхгүй гэж амлалт өгч хэрэгжүүлж ажиллана. Өмнөх үеийн удирдлагуудыг харахад бүгд ямар нэгэн том жижиг байгууллагын захирлууд ажилласан тэдэнд давуу болон сул талууд гарсан. тэд өөрсдийн бизнесдээ анхаарч цаг хугацаа зарцуулсан л зарим нэг эрх ашгууд их багаар хөндөгдсөн байгаа.

Миний хувьд нийт бизнес эрх­лэгчдийн нийтлэг эрх ашиг эрэмбийг нэг­дүгээрт тавьж танхимын хууль болон  дүрэм журмуудыг чанд мөрдөж удирдах зөвлөл, хяналтын зөвлөлийн хурал шийдвэрүүдийг цаг тухайд нь тайлагнаж хяналтын зөвлөлийг ажиллах боломжийг бодитоор олгож тэдэнд өрөө тасалгааг албан ёсоор гаргаж өгч ил тод нээлттэй  ажиллах болно. Check in balance зарчим дээр тулгуурлан ажиллана. Энэ нь хэн хэндээ хэрэгтэй одоогийн удирдлагуудыг шүүмжлэл дагуулаад байгаа төсөв, төсөл хөтөлбөр мөнгө, тайлан хэлэцүүлээгүй төсөв тооцооны асуудалд хутгалдахгүй алдааг засаад зөвхөн урагшаа харж ажиллаж үр дүн нь нийт бизнес эрхлэгчдэд чиглэгдсэн тааламжтай эко систем байх болно. Холбооны гишүүн байгууллагууддаа, XXI-р Их хурлын төлөөлөгчдөдөө хандан хэлэхэд хамтдаа энэ эерэг өөрчлөлтийг хийе та бүхний оролцоо дэмжлэг хэрэгтэй байна. Миний хийж хэрэгжүүлсэн төсөл хөтөлбөртэй www.mongolbrand.mn цахим хуудсаар зочилж мөрийн хөтөлбөр дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг хүсье.

-Танд амжилт хүсье цаг зав гаргаж ярилцсан танд баярлалаа.

-Танд баярлалаа.

About Author